Hồ tiêu Việt Nam đang chịu sự cạnh tranh gay gắt với các nước trồng hồ tiêu khác. Ảnh: ST

Năm 2023 nhiều thăng trầm

Năm 2023, Việt Nam đã xuất khẩu được 264.094 tấn hồ tiêu các loại, trong đó tiêu đen đạt 236.148 tấn, tiêu trắng đạt 27.946 tấn. Tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 906,5 triệu USD, bao gồm 770,6 triệu USD tiêu đen và 135,9 triệu USD tiêu trắng. So với năm 2022, lượng xuất khẩu tăng 13,8%, tuy nhiên kim ngạch xuất khẩu lại giảm 8% do giá xuất khẩu giảm ở mức bình quân khoảng 420 USD/tấn đối với tiêu đen và 635 USD đối với tiêu trắng.

Tại Hội nghị thường niên Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA) năm 2024 mới đây, ông Nguyễn Tấn Hiên, Phó Chủ tịch VPSA đã chỉ ra một loạt khó khăn của ngành hồ tiêu trong năm vừa qua. Trước tiên là nhu cầu giảm ở các thị trường truyền thống như châu Âu, Mỹ do lượng hàng tồn kho sau đại dịch Covid-19 vẫn còn nhiều và cuộc chiến Nga – Ukraine phần nào gây ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng của ngành hồ tiêu.

Đặc biệt, trong năm 2023, các nhà mua hàng chỉ mua ở những thời điểm giá thấp. Cụ thể, theo ông Nguyễn Tấn Hiên, vào đầu năm 2023, khi giá hồ tiêu trong nước ở mức 58.000-60.000 đồng/kg, nước ngoài mua rất nhiều và các DN Việt Nam đã ký hợp đồng với khối lượng rất lớn ở mức giá này. Nhưng đến giữa tháng 2/2023, khi giá nội địa tăng mạnh lên khoảng 75.000 đồng/kg, nước ngoài lại ngừng mua, trong khi các DN Việt Nam phải miệt mài gom hàng giá cao để giao cho những hợp đồng giá thấp đã ký trước đó.

Đến tháng 4/2023, khi DN đã giao xong các hợp đồng giá thấp và nhu cầu thị trường vẫn đứng im, giá nội địa quay đầu giảm về mức 67.000-70.000 đồng/kg, khách hàng nước ngoài lại ký hợp đồng mua trở lại. Mức giá này được giữ cho đến tháng 11/2023, khi Việt Nam đã xuất khẩu được khoảng 230.000 tấn, tức là lượng tồn kho trong dân không còn nhiều, giá nội địa lại tiếp tục tăng mạnh tới 88.000 đồng/kg.

“Các DN nghĩ rằng đây là cơ hội lớn để bán ra cho mùa vụ 2024, nhưng khi chào mức giá này, không có khách nào mua, sau đó giá đã giảm về mức 80.000 đồng/kg” – ông Hiên cho biết.

Một khó khăn nữa mà các DN hồ tiêu Việt Nam phải đối mặt trong năm 2023 là sự cạnh tranh khốc liệt giữa các nước trồng hồ tiêu, đặc biệt là Brazil. Với giá đất rẻ, thổ nhưỡng phù hợp với cây tiêu và việc áp dụng cơ giới hóa vào việc trồng, chăm sóc và thu hoạch, giá thành hồ tiêu của Brazil luôn thấp hơn Việt Nam 600-700 USD/tấn. Do đó, Brazil sẵn sàng bán với mức giá thấp hơn Việt Nam 300-500 USD/tấn, gây khó khăn rất lớn cho các DN. Ngay cả ở trong nước, các DN Việt Nam cũng cạnh tranh với nhau rất gay gắt. “Nếu cứ tiếp tục cạnh tranh bằng giá như hiện nay, đến một lúc nào đó DN Việt Nam sẽ không còn nguồn lực để tái đầu tư, nâng cao chất lượng để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường” – ông Hiên lo ngại.

Cùng với đó là thách thức về vấn đề dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trên hồ tiêu. Không chỉ riêng châu Âu mà thị trường Mỹ cũng chuẩn bị áp dụng mức dư lượng rất ngặt nghèo. Ngoài ra, tình hình biến đổi khí hậu cũng đe dọa đến năng suất của vườn tiêu. Đặc biệt, giá cà phê, sầu riêng tăng cao cũng dẫn tới nguy cơ diện tích vườn tiêu bị thu hẹp trong tương lai. Bên cạnh đó là những khó khăn về giá cước vận tải biển tăng mạnh cũng ảnh hưởng không nhỏ tới các DN. Theo ông Hiên, trong năm 2023, cứ mỗi tấn hồ tiêu xuất khẩu, DN phải chịu thiệt hại 150-250 USD do giá cước tàu tăng.

Chưa hết khó khăn trong năm 2024

Ở thời điểm hiện tại, vụ thu hoạch hồ tiêu năm 2024 đã bắt đầu tại một số huyện của tỉnh Đắk Nông, tuy nhiên lượng thu hoạch chủ yếu rải rác tại một số huyện và chưa nhiều. Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nên vụ thu hoạch năm nay trễ hơn năm ngoái. VPSA dự kiến sản lượng hồ tiêu Việt Nam năm 2024 ước đạt 170 ngàn tấn, giảm 10,5% so với năm 2023. Giá được kỳ vọng sẽ khả quan hơn sau tết Nguyên đán khi các thương lái Trung Quốc gia tăng sức mua trên thị trường, nhất là thời điểm đầu quý 2 hàng năm. Thêm vào đó các thị trường khác cũng sẽ phải bắt đầu mua trở lại mặc dù kinh tế vẫn đang bị khủng hoảng, điều này có thể làm cho lượng hàng tồn cuối năm tiếp tục giảm.

Tuy nhiên, ông Hiên nhận định, bên cạnh những thách thức kéo dài từ năm 2023 qua về vấn đề dư lượng, giá cước…, ngành hồ tiêu còn phải đối mặt với nhiều thách thức mới trong năm 2024. Theo đó, năm 2024 là năm có sản lượng tồn kho từ năm trước chuyển qua thấp nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. Bởi lượng xuất khẩu trong năm 2023 đã khá lớn so với sản lượng trong nước sản xuất được. “Vào tháng 11/2023, khi giá hồ tiêu nhảy vọt lên gần 90.000 đồng/kg, nhiều DN muốn gom vài trăm tấn nhưng cũng không có hàng, chứng tỏ lượng tồn kho trong dân còn rất thấp” – ông Hiên cho biết.

Theo ông Hiên, sản lượng hồ tiêu của Việt Nam trong năm 2024 có thể sẽ ở mức thấp nhất trong 5 năm trở lại đây. Tại các nước sản xuất hồ tiêu khác như Ấn Độ, Indonesia, Brazil, sản lượng được dự báo cũng sẽ giảm. Điều này dẫn tới lượng hồ tiêu nhập khẩu vào Việt Nam cũng sẽ giảm trong năm 2024. Bởi Việt Nam chủ yếu nhập khẩu hồ tiêu từ Indonesia, song giá hồ tiêu của nước này ngày càng đắt đỏ khi khách hàng của Indonesia chủ yếu là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc - vốn sẵn sàng trả giá cao. Do đó, Indonesia chỉ bán cho Việt Nam khi nguồn cung dư thừa.

Còn với Brazil, dù có giá thấp hơn Việt Nam nhưng với tình hình hạn hán, mất mùa, người dân Brazil cũng sẽ không vội bán ra với giá rẻ. “Hiện Brazil đang chào giá thấp hơn Việt Nam khoảng 50-100 USD/tấn. Nếu nhập về với mức giá này để chế biến xuất khẩu, DN Việt Nam không thể có lời được” – ông Hiên nhận định.

Với lượng tồn kho thấp, sản lượng dự báo giảm và lượng nhập khẩu thấp hơn, ông Nguyễn Tấn Hiên cho rằng, xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam năm 2024 có thể sẽ đạt mức thấp nhất trong 5 năm gần đây.