Hoạt động M&A trỗi dậy trong trạng thái bình thường mới
	Hoạt động M&A gia tăng và nguy cơ tiềm ẩn
	Thị trường M&A giảm nhiệt thời Covid
	Giá trị M&A năm 2020 tiếp tục suy giảm
	M&A bất động sản công nghiệp vẫn diễn ra sôi động

Ông Phan Đức Hiếu.

Thời gian qua, mặc dù hoạt động M&A tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt, dịch bệnh Covid-19 diễn ra trên toàn cầu khiến các thương vụ M&A bị suy giảm. Ông đánh giá như thế nào về điều này?

- Diễn biến phức tạp đại dịch Covid-19 trên phạm vi toàn cầu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động đầu tư và thương mại quốc tế, giá trị các thương vụ M&A tại Việt Nam năm 2020 có sự suy giảm so với năm 2019. Mặc dù vậy vẫn có không ít cơ hội và tiềm năng mà Việt Nam có thể nắm bắt để vươn lên phát triển mạnh mẽ. Trong đó, xét về yếu tố thị trường, M&A đang có những điểm tích cực. Cụ thể, trong thời điểm Covid-19 vừa qua đã xuất hiện những “khẩu vị” M&A mới. Điều này thể hiện luôn trong những thương vụ M&A năm 2020. Chẳng hạn như, các nhà đầu tư bắt đầu quan tâm đến các lĩnh vực bán lẻ. Bởi dịch Covid-19 mới cho thấy nhu cầu tiêu dùng những mặt hàng thiết yếu trở nên quan trọng. Bên cạnh đó, khi Covid-19 xảy ra, vấn đề sức khỏe, con người được đặt lên hàng đầu nên lĩnh vực y tế, giáo dục là những lĩnh vực được các nhà đầu tư quan tâm đầu tư hợp tác phát triển. Tuy nhiên, không hẳn thị trường xuất hiện cái mới sẽ mất đi cái cũ nên các lĩnh vực liên quan đến hoạt động sản xuất cơ bản, máy móc thiết bị vẫn thu hút được dòng vốn đầu tư thông qua M&A.

Theo các chuyên gia, năm 2021 dự báo sẽ có rất nhiều điểm tích cực để chờ đợi xu hướng bùng nổ về M&A, xin ông cho biết, những thay đổi của cơ chế, chính sách ra sao trong nỗ lực thu hút đầu tư chung của Chính phủ Việt Nam?

- Thời gian qua, Chính phủ và Quốc hội đã sửa đổi rất nhiều luật pháp và chính sách với nỗ lực nhằm cải thiện môi trường đầu tư nói chung. Đặc biệt, hàng loạt dự luật liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh đã được sửa đổi, bổ sung sẽ có hiệu lực vào năm 2021 tới đây như Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư sửa đổi. Đây là ba Luật quan trọng, thường xuyên tác động trực tiếp đến môi trường kinh doanh nói chung và hoạt động M&A nói riêng.

Cụ thể, Luật Doanh nghiệp sửa đổi sẽ nâng cao sự bảo vệ người mua, sự an toàn của người mua, ngôn ngữ của luật là nâng cao mức độ bảo vệ cổ đông, nhà đầu tư là người mua trong các thương vụ M&A. Đơn cử, quyền cổ đông/nhóm cổ đông như đề cử vào HĐQT, triệu tập họp đại hội cổ đông (ĐHCĐ), theo quy định hiện hành phải sở hữu 10% cổ phần trở lên và liên tục trong 6 tháng. Quy định này lâu nay đã ngăn cản hoạt động M&A, bởi ngay khi họ mua cổ phần thì 6 tháng sau mới vào để tái cấu trúc, nâng cao hiệu quả công ty… Những điều bất hợp lý này sẽ được bãi bỏ trong Luật mới, giảm quy định tỷ lệ sở hữu xuống 5% và bãi bỏ quy định thời gian 6 tháng.

Với Luật Đầu tư sửa đổi, Chính phủ cam kết thực hiện nghiêm chỉnh việc ban hành danh mục theo nguyên tắc loại trừ, những ngành nghề nhà đầu tư nước ngoài không được đầu tư, hạn chế đầu tư (quy định rõ hạn chế gì, hình thức, quyền, sở hữu…). Để hỗ trợ việc đó, Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Chứng khoán có những quy định rõ ràng về giới hạn sở hữu nước ngoài. Tuy không mới, nhưng rõ hơn rất nhiều, chẳng hạn như cái gì cấm thì không được làm, quy định theo điều ước quốc tế thì tuân thủ điều ước, cái gì quy định của Việt Nam thì theo quy định Việt Nam.

Ngoài ra, Luật Đầu tư mới còn là cơ hội cho hoạt động M&A nói riêng. Có những điểm thay đổi chính yếu, cụ thể là luật mới bổ sung thêm lĩnh vực ưu đãi đầu tư, trong đó có những lĩnh vực sản xuất hàng hóa cung cấp dịch vụ để tham gia chuỗi giá trị cho các ngành; lĩnh vực giáo dục có bổ sung giáo dục đại học; y tế bổ sung thêm trang thiết bị y tế… Một điểm đặc biệt quan trọng là Luật sẽ đưa vào khái niệm, tạm gọi là “gói ưu đãi đặc biệt” dành riêng cho từng loại dự án và từng nhà đầu tư. Gói này có một số điểm lưu ý như giới hạn trong lĩnh vực gồm nghiên cứu phát triển, ngành có quy mô vốn đầu tư lớn và đổi mới sáng tạo dự kiến tác động tích cực cho hoạt động M&A của Việt Nam.

Bên cạnh sự hỗ trợ về mặt chính sách của Chính phủ nhằm tạo môi trường đầu tư thuận lợi, hoạt động M&A của DN Việt Nam cần thay đổi gì để nâng cao sức cạnh tranh, thưa ông?

- Trong cuộc chơi, chính sách của Chính phủ chỉ là hỗ trợ, còn vấn đề cốt lõi xuất phát từ giữa các bên với nhau. Các chuyên gia cũng trao đổi để môi trường M&A hoàn hảo không chỉ thay đổi Luật này, Luật kia mà còn liên quan đến năng lực của chính quyền địa phương, cũng như các luật pháp chuyên ngành khác; vấn đề tiếp cận thông tin, văn hóa của các nhà đầu tư Việt Nam, tính hợp tác của các nhà đầu tư hậu M&A… là những tác động tới hoạt động thành bại của thương vụ M&A. Theo đó, với DN trong nước để tham gia cuộc chơi này DN cần nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng khuôn khổ quản trị tốt, kinh doanh bài bản và chiến lược… khi đó, DN mới trở thành nguồn hàng hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài.

Hoạt động M&A vẫn thường được coi là sân chơi của DN ngoại. Vậy theo ông, trong tương lai cơ hội cho DN nội ra sao?

- Trước đây nhiều người trở nên lo lắng, thậm chí có những đề xuất là nên cấm M&A, cấm DN bán mình cho DN ngoại. Câu chuyện thực tế 2-3 năm qua đã chứng minh, môi trường đầu tư cởi mở, thuận lợi chứ không phải cấm đoán sẽ thúc đẩy M&A một cách sòng phẳng. Chúng ta thấy năm nay một xu hướng rất mới đó là các DN nội tham gia rất nhiều vào các hoạt động M&A trong nước. Tỷ lệ % về giá trị tăng lên rất nhiều so với năm 2019. Bắt đầu có những DN Việt Nam M&A ra nước ngoài. Như vậy, vượt qua mọi lo lắng, trái ngược với những luận điểm trước đây DN cho rằng M&A tạo ra một cái kênh để thâm nhập thị trường, tận dụng những cơ hội của các FTA. Hiện nay đang manh nha và đã có xảy ra, nhưng trong tương lai, khi các FTA được thực hiện ở giai đoạn tương đối đầy đủ, thì dự đoán xu hướng M&A ra nước ngoài sẽ phổ biến hơn. Dần dần M&A không chỉ là sân chơi dành riêng cho người nước ngoài mà là kênh để mọi DN cơ cấu, tổ chức lại hoạt động sản xuất kinh doanh và phát triển thị trường kinh doanh dành cho các nhà đầu tư.

Xin cảm ơn ông!