Biểu đồ tổng giá trị kim ngạch XNK Việt Nam- Lào những năm gần đây. Biểu đồ: T.Bình.

Nhìn kết quả thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, năm 2011, tổng giá trị kim ngạch XNK giữa Việt Nam và Lào mới dừng ở con số 734 triệu USD, trong đó, Việt Nam xuất khẩu đạt 274 triệu USD, nhập khẩu từ nước bạn lượng hàng hóa trị giá 460 triệu USD. Nhưng đến năm 2015, tổng giá trị kim ngạch XNK giữa 2 nước đã lên đến 1,121 tỷ USD, tăng gần 53% so với năm 2011.

Đáng chú ý, trong 5 năm qua (2011-2015), trong khi kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Lào duy trì được sự tăng trưởng tương đối ổn định thì kim ngạch nhập khẩu từ Lào lại có nhiều biến động.

Cụ thể, năm 2011, kim ngạch xuất khẩu của nước ta sang Lào mới đạt 274 triệu USD, nhưng đến năm 2015 con số này tăng lên gần 534 triệu USD, tăng gần 95%. Đặc biệt, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của nước ta đều duy trì được sự tăng trưởng qua từng năm (năm 2012 đạt 421 triệu USD, năm 2013 lên 423 triệu USD và 2014 đạt 485 triệu USD).

Một tín hiệu lạc quan khác trong hoạt động xuất khẩu của nước ta sang thị trường Lào đó là sự tăng trưởng về số lượng mặt hàng. Nếu như năm 2011, mới có 10 nhóm hàng xuất khẩu sang Lào thì đến năm 2015 con số này nâng lên thành 17 nhóm hàng. Trong đó, năm 2015 có 1 nhóm hàng đạt trị giá trên 100 triệu USD là sắt thép và sản phẩm sắt thép (đạt gần 118 triệu USD), trong khi mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của năm 2011 là xăng, dầu chỉ đạt 65,5 triệu USD.

Trong khi đó, như đề cập ở trên, giai đoạn 2011- 2015 chứng kiến nhiều sự biến động trong kim ngạch hàng hóa nhập khẩu từ Lào. Năm 2012, kim ngạch nhập khẩu chỉ đạt 444,7 triệu USD, giảm 15,3 triệu USD so với năm 2011. Nhưng đến năm 2013 lại vọt lên gần 669 triệu USD, và tiếp tục tăng lên 810 triệu USD vào năm 2014, nhưng sang năm 2015 lại giảm xuống còn gần 587 triệu USD.

Xét về số lượng mặt hàng, hàng hóa nhập khẩu từ Lào còn khá khiêm tốn với 5 nhóm chủ yếu: Ngô; quặng và khoáng sản khác; phân bón; gỗ, sản phẩm gỗ; kim loại thường.

Vẫn đang trên đà có nhiều biến động, nhất là từ hoạt động nhập khẩu từ Lào, nên tổng trị giá kim ngạch XNK giữa 2 nước tính đến hết tháng 10 năm nay (theo thống kê cập nhật của Tổng cục Hải quan) vẫn đang giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2015.

Cụ thể, hết tháng 10-2016, tổng giá trị kim ngạch XNK giữa 2 nước đạt 663 triệu USD, chỉ xấp xỉ 70% kim ngạch cùng kỳ năm ngoái (cùng kỳ 2015 đạt 956 triệu USD). Trong đó, kim ngạch xuất khẩu giảm 77 triệu USD, giảm mạnh nhất là mặt hàng sắt thép từ con số kim ngạch gần 105 triệu USD năm 2015 xuống còn 66,6 triệu USD trong 10 tháng đầu năm nay.

Ở chiều nhập khẩu, kim ngạch cũng giảm từ mức 500 triệu USD xuống còn gần 284 triệu USD. Giảm mạnh nhất là mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ từ mức 322,4 triệu USD xuống còn gần 78 triệu USD.

Nhìn vào sự biến động về hoạt động XNK của Việt Nam vào Lào thời gian qua dễ dàng nhận thấy sự phụ thuộc lớn vào một số ít mặt hàng (nhất là ở chiều nhập khẩu từ Lào chủ yếu phụ thuộc vào mặt gỗ, sản phẩm gỗ). Chính vì vậy, khi các nhóm hàng này có sự thay đổi về kim ngạch sẽ tác động rất lớn đến kim ngạch thương mại chung giữa 2 nước. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để cơ quan chức năng 2 nước cần có sự nghiên cứu nghiêm túc để cơ cấu lại, hoạch định lại chiến lược về phát triển quan hệ thương mại, nhất là đa dạng hóa về cơ cấu các mặt hàng XNK để tránh bị phụ thuộc lớn vào một số ít mặt hàng như thời gian vừa qua. Điều đó sẽ góp phần phát huy được lợi thế về địa chính trị giữa Việt Nam và Lào để thúc đẩy quan hệ thương mại phát triển một cách mạnh mẽ, bền vững.