Các khu công nghiệp đang hướng đến mục tiêu phát triển bền vững hơn. Ảnh: ST

Doanh nghiệp khó bán chi tiết nhỏ lẻ

Việt Nam có 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết và 3 FTA đang đàm phán. Theo các chuyên gia, những FTA này thường đưa ra yêu cầu về chuỗi ngành hàng, chuỗi giá trị và các khâu về sản xuất xanh. Trong khi đó, cả nước đang có khoảng 418 khu công nghiệp đã được thành lập, trong đó có 298 khu công nghiệp đi vào hoạt động với tổng diện tích khoảng 92,2 nghìn ha. Vì vậy, dư địa và cơ hội cho các doanh nghiệp phát triển, liên kết trong khu công nghiệp là rất lớn.

Nhưng thực tế cho thấy, hiện có tới 98% tổng số doanh nghiệp ở nước ta có quy mô nhỏ và vừa. Mặc dù có nhiều đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội nhưng đa phần trong số đó chưa tham gia vào chuỗi giá trị, chuỗi sản xuất của các doanh nghiệp lớn, tập đoàn đa quốc gia. Theo Bộ Công Thương, cả nước có khoảng 5.000 doanh nghiệp chế biến tham gia cung cấp linh kiện, phụ tùng cho nhóm ngành hàng ô tô, cơ khí. Trong đó, 70% doanh nghiệp tham gia cung cấp cho các nhà sản xuất trong nước, 8% cung cấp cho nhà xuất khẩu và 17% là tham gia cung cấp cho cả hai. Như vậy, mới có khoảng 30% doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam tham gia được vào chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu.

Không những thế, chuỗi cung ứng nội địa cũng đang là khó khăn với không ít doanh nghiệp do còn thiếu và yếu về nguồn lực và khả năng liên kết. Theo ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, trong giai đoạn toàn cầu hóa như hiện nay, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ khó bán chi tiết nhỏ lẻ nên buộc phải chế tạo cụm chi tiết.

Cũng nói về những khó khăn của doanh nghiệp, một doanh nghiệp sản xuất linh phụ kiện công nghiệp chia sẻ, do còn thiếu về chuyên môn cũng như công nghệ nên các doanh nghiệp vẫn đang loay hoay tìm chỗ đứng và vị thế trong chuỗi sản xuất. Trong khi đó, việc hợp tác giữa các doanh nghiệp cùng ngành, cùng khu vực sản xuất còn yếu, chưa thể tạo thành điểm nhấn để các doanh nghiệp trong nước lọt vào “mắt xanh” của các doanh nghiệp nước ngoài.

Tìm cách "cộng sinh"

Vì thế, các chuyên gia và doanh nghiệp nhận định, các doanh nghiệp cần sự kết nối theo chiều ngang, chiều dọc tại các cụm công nghiệp, khu công nghiệp để hợp tác sản xuất, chen chân vào chuỗi giá trị. Đồng thời, cần cơ chế, chính sách để hình thành khu công nghiệp dành cho từng lĩnh vực công nghiệp với việc tạo lập thành hệ sinh thái, đáp ứng các tiêu chuẩn về phát triển bền vững cũng như có nhiều hoạt động để hỗ trợ kết nối giao thương giữa các doanh nghiệp.

Chia sẻ tại Diễn đàn Thúc đẩy phát triển bền vững khu công nghiệp Việt Nam mới đây, dẫn kinh nghiệm từ nước ngoài, bà Vương Thị Minh Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý Khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, khu công nghiệp Kalundborg của Đan Mạch đã xây dựng được chu trình khép kín và khả năng liên kết, trong đó có 11 doanh nghiệp tham gia hưởng lợi từ 7 mạng lưới hợp tác, trao đổi nguyên vật liệu và 6 hệ thống hợp tác trao đổi về nước và năng lượng, qua đó đã giảm chi phí của các doanh nghiệp trong mạng lưới, tăng mức độ kết nối phát triển các hoạt động sản xuất. Hay khu công nghiệp sinh thái Hàn Quốc đã được nhân rộng lên con số 150, giúp các doanh nghiệp sản xuất kết hợp được với nhau thực hiện các giải pháp xanh sạch hơn, tiết kiệm được chi phí và tối ưu hóa hoạt động sản xuất của mình.

Vì thế, với Việt Nam, đại diện Vụ Quản lý Khu kinh tế đã nhấn mạnh tới vai trò của UBND các tỉnh trong việc hỗ trợ đầu tư xây dựng, nâng cấp các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội trong và ngoài hàng rào khu công nghiệp để hỗ trợ việc kết nối cũng như chuyển giao các công nghệ tiên tiến trong khu công nghiệp. Các doanh nghiệp được khuyến nghị tăng cường hợp tác để được sử dụng chung các hệ thống hạ tầng sản xuất, đồng thời có thể kết hợp với doanh nghiệp thứ ba ở ngoài khu công nghiệp trong việc hiện thực hóa các kết nối cộng sinh công nghiệp.

Cũng về vấn đề này, từ góc độ các nhà đầu tư phát triển khu công nghiệp, ông Ling Foong, Giám đốc Phát triển bền vững Frasers Property Vietnam cho rằng, khu công nghiệp cần trải qua các giai đoạn chuyển đổi từ khu công nghiệp cơ bản thành mô hình công nghiệp đô thị vệ tinh thông minh để có thể đáp ứng các yếu tố sản xuất, sinh hoạt. Bởi hiện nay, Việt Nam đang trở thành “điểm nóng” về sản xuất công nghiệp và hậu cần, nên phát triển và liên kết doanh nghiệp trong khu công nghiệp ngày càng được chú trọng nhằm mang lại môi trường kinh doanh hiệu quả, tiết kiệm chi phí vận hành.

Đồng quan điểm, theo bà Trần Thị Tố Loan, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Đầu tư Sao Đỏ, đối với quy định liên kết hợp tác trong sản xuất, để thực hiện "cộng sinh" công nghiệp không chỉ về sản xuất, các doanh nghiệp còn có thể "cộng sinh" bắt đầu từ những vấn đề nhỏ như về dịch vụ, chia sẻ tiện ích, cơ sở hạ tầng hay tái sử dụng rác thải... để tăng khả năng liên kết, hợp tác hỗ trợ nhau cùng phát triển.