Sức mua của thị trường nội địa trong 7 tháng qua đã phục hồi tương đối mạnh, là điểm sáng tích cực trong bối cảnh nhiều lĩnh vực khác gặp khó khăn. Ảnh: Thu Dịu

Sức mua đã khôi phục nhưng cầu còn yếu

Theo số liệu về tình hình kinh tế - xã hội tháng 7 và 7 tháng đầu năm vừa được Tổng cục Thống kê công bố, tháng 7 là tháng cao điểm của mùa du lịch hè nên hoạt động bán lẻ hàng hóa và dịch vụ sôi động, doanh thu tăng, đặc biệt là du lịch. Cụ thể, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 7 ước đạt 512,2 nghìn tỷ đồng, tăng 1,1% so với tháng trước và tăng 7,1% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 7 tháng năm 2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành ước đạt 3.529,8 nghìn tỷ đồng, tăng 10,4% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2022 tăng 15,7%), nếu loại trừ yếu tố giá tăng 9,6% (cùng kỳ năm 2022 tăng 11,7%).

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính: PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh. Với việc giảm thuế GTGT từ 10% xuống 8% giúp giá hàng hóa trên thị trường có thể giảm từ 1,5 đến 1,7%, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể có yên tâm với hoạt động sản xuất kinh doanh. Năm 2022, thực hiện giảm thuế GTGT đã gián tiếp kích cầu tiêu dùng nội địa, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2022 tăng 19,8% so với năm trước, thu thuế GTGT nội địa không giảm mà tăng 10% so với cùng kỳ. Nhưng giảm thuế chỉ góp một phần trong việc kích cầu nội địa, khuyến khích tiêu dùng trong nước. Bởi vấn đề là dù sản phẩm có giảm giá, nhưng người dân không có tiền thì cũng không mua được. Hiện nay, nguồn lực trong dân sụt giảm nên rất cần thêm gói hỗ trợ. Trong đó, cần chú ý đến hộ nghèo, người lao động mất việc, hộ gia đình bị ảnh hưởng do đại dịch Covid-19, những gia đình mất người thân do dịch Covid-19, mà những người này là lao động chính trong gia đình. Ông Nguyễn Đặng Hiến, Phó Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP Hồ Chí Minh: Ông Nguyễn Đặng Hiến. Trong những tháng đầu năm 2023, tình hình sức mua trên địa bàn TP Hồ Chí Minh không khả quan. Tính chung cả quý 1 chỉ số tiêu thụ lương thực thực phẩm của TP Hồ Chí Minh ước giảm 4,07%. Điều này cho thấy các doanh nghiệp ngành lương thực thực phẩm vẫn đang hết sức khó khăn. Mặc dù doanh nghiệp đã triển khai nhiều chương trình khuyến mãi, kết nối xúc tiến… nhưng hiện sức mua của thị trường vẫn yếu. Từ ngày 1/7/2023 chính sách giảm thuế GTGT từ 10% xuống 8% giúp kích thích sức mua của người tiêu dùng trong nước. Động thái này càng cấp thiết khi từ cuối năm 2022 đến nay, các doanh nghiệp phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Điển hình là chi phí logistics, nguyên vật liệu, xăng dầu, lãi suất vay tăng cao, kéo theo giá thành sản phẩm tăng 20-30% so với đầu năm ngoái. Theo đó, việc giảm 2% thuế GTGT sẽ tạo ra hàng hóa dịch vụ rẻ để kích thích tiêu dùng. Lúc đó, doanh nghiệp cũng có cơ hội cung cấp sản phẩm dịch vụ ra thị trường. X.Thảo - T.Dịu (thực hiện)

Tuy nhiên, nếu tính theo giá hiện hành, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 7 tháng năm 2023 đạt quy mô cao hơn nhưng tốc độ tăng thấp hơn cùng kỳ năm trước. Trong đó, doanh thu bán lẻ hàng hóa 7 tháng năm 2023 ước đạt 2.777,7 nghìn tỷ đồng, chiếm 78,7% tổng mức và tăng 9% so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, nhóm hàng lương thực, thực phẩm tăng 12,9%; vật phẩm văn hóa, giáo dục tăng 10,1%; may mặc tăng 8,8%; đồ dùng, dụng cụ, trang thiết bị gia đình tăng 3,6%; phương tiện đi lại (trừ ô tô) tăng 1,7%.

Doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống 7 tháng năm 2023 ước đạt 377,3 nghìn tỷ đồng, chiếm 10,7% tổng mức và tăng 16,3% so với cùng kỳ năm trước. Doanh thu du lịch lữ hành 7 tháng năm 2023 ước đạt 18,6 nghìn tỷ đồng, chiếm 0,5% tổng mức và tăng 53,6% so với cùng kỳ năm trước do tháng 7 là tháng cao điểm mùa du lịch hè.

Đáng chú ý, doanh thu 7 tháng năm 2023 của một số địa phương đã có sự gia tăng so với cùng kỳ năm trước như: Đà Nẵng tăng 99,7%; Hà Nội tăng 89,7%; Quảng Ninh tăng 82,5%; Khánh Hòa tăng 75,1%; Hải Phòng tăng 68,1%; TP Hồ Chí Minh tăng 43,5%; Cần Thơ tăng 33,4%; Bình Dương tăng 21,3%.

Theo đánh giá của Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), sức mua của thị trường nội địa trong 7 tháng qua đã phục hồi tương đối mạnh mẽ, là điểm sáng tích cực trong bối cảnh nhiều lĩnh vực khác gặp khó khăn. Nhưng nhìn một cách tổng thể, sức mua dù đã khôi phục, nhưng cầu vẫn còn yếu, chưa đạt được bằng mức trước thời điểm dịch Covid-19, chưa kích thích sản xuất, đầu tư và tiêu dùng. Mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng sức mua của thị trường đang dần hồi phục trong những tháng qua sẽ góp phần hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh từ nay đến cuối năm 2023.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cũng khẳng định, trong thời gian tới, cần có các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt, chủ động, phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ hơn, tạo thành tác động cộng hưởng, phát huy tối đa hiệu quả các chính sách, nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, tranh thủ mọi cơ hội, tận dụng thời gian để phục hồi tăng trưởng, thực hiện các giải pháp trong trung và dài hạn. Trong đó, cần tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp, thúc đẩy các động lực tăng trưởng về tiêu dùng trong nước, đầu tư (bao gồm khu vực tư nhân trong nước, doanh nghiệp nhà nước, thu hút FDI và đầu tư công), xuất khẩu.

Tăng “liều” để kích cầu tiêu dùng

Trong bối cảnh chi tiêu Chính phủ, tổng mức đầu tư công không còn được duy trì ở mức cao, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu chậm lại, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp, tồn kho tăng, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu đơn hàng... thì ưu tiên kích cầu tiêu dùng nội địa được coi là giải pháp quan trọng để thế chỗ những động lực tăng trưởng đang dần bị yếu đi, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong những tháng cuối năm. Hơn lúc nào hết, tiêu dùng hàng hóa của thị trường nội địa phải được kích cầu bằng các chính sách hỗ trợ cần thiết, để ngành sản xuất có dư địa phát triển, giảm bớt khó khăn về hàng hóa tồn kho, đọng vốn và tạo dòng tiền.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Hải quan, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, việc giảm thuế GTGT là “liều thuốc” tốt để kích thích chi tiêu, góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP. Bởi giảm thuế GTGT là giúp giảm chi phí trực tiếp cho người mua hàng. Do đó, việc được giảm thuế GTGT sẽ kích thích người tiêu dùng mua sắm nhiều hơn, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh sẽ quay vòng vốn tốt hơn. Việc được giảm 2% thuế GTGT đối với nguyên vật liệu, phụ tùng, thiết bị… cũng giúp chi phí đầu vào sản xuất giảm, doanh nghiệp có dư địa giảm giá sản phẩm, chia sẻ khó khăn với người tiêu dùng. Có thể khẳng định chính sách này cũng giúp doanh nghiệp phục hồi sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, việc giảm thuế GTGT có thể giảm thu ngân sách, nhưng thực tế ngân sách lại tăng thu nhờ hoạt động sản xuất kinh doanh phục hồi và phát triển trở lại. Thực tế năm 2022 đã cho thấy rõ việc giảm 2% thuế GTGT đã góp phần đóng góp rất lớn cho tăng trưởng kinh tế mức 8%, số thu ngân sách của ngành thuế đạt trên 124% so với kế hoạch giao.

Tuy nhiên, “liều thuốc” trên vẫn chưa đủ mà cần tăng thêm “liều” bằng nhiều giải pháp tăng sức mua cho thị trường như triển khai chính sách kích tổng cầu nội địa thông qua công cụ từ nhà nước và cả doanh nghiệp. Cụ thể, cần đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng để kích cầu tiêu dùng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chấp nhận giảm giá, kích thích thị trường. Trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó khăn như hiện nay, nếu không thúc đẩy thị trường nội địa thì chắc chắn sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến tồn kho và hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Còn theo PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học, trường Đại học Kinh tế Quốc dân, trong thời gian qua Ngân hàng Nhà nước đã có sự nỗ lực lớn trong việc hỗ trợ nền kinh tế khi liên tục giảm lãi suất điều hành. Điều này giúp mặt bằng lãi suất 7 tháng đầu năm đã giảm so với trước đây. Tuy nhiên, về tổng cầu, sản xuất vẫn rất khó khăn, phản ánh sức hấp thụ của doanh nghiệp rất kém, nên việc giảm lãi suất không phải là điểm quan trọng nhất để hỗ trợ phát triển tổng cầu.

“Trong bối cảnh thu nhập của người dân sụt giảm, để kích cầu tiêu dùng, cần phải hạ lãi suất thêm nữa, bởi tín dụng tiêu dùng hiện nay vẫn còn cao, người vay đang phải đi vay đến 13 – 14%. Vì vậy, thời gian tới Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế”, ông Thế Anh kiến nghị.

Để kích cầu tiêu dùng, ông Nguyễn Ngọc Thắng, Giám đốc chuỗi vận hành hoạt động Co.opmart kiêm Giám đốc Marketing Saigon Co.op cho biết, năm nay, trong bối cảnh sức mua thị trường giảm xuống thấp, người dân thắt chặt chi tiêu, UBND TP Hồ Chí Minh đã phê duyệt tổ chức chương trình khuyến mãi tập trung “Shopping Season” từ 15/6 đến 15/9. Chương trình kỳ vọng sẽ tạo cú hích để kích thích mua sắm. Vì vậy, chương trình lần này được các doanh nghiệp triển khai “đậm” với nhiều hoạt động khuyến mãi hấp dẫn. Đơn cử, tại các siêu thị, cửa hàng bán lẻ thuộc Saigon Co.op, ngoài những chương trình định kỳ do Saigon Co.op tổ chức, hệ thống còn phối hợp với hơn 1.000 nhà cung cấp hưởng ứng mạnh mẽ chương trình chung của thành phố. Thông qua chương trình, Saigon Co.op mong muốn thể hiện vai trò kết nối giữa các doanh nghiệp sản xuất với người tiêu dùng, đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa, kích cầu tiêu dùng, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần tăng trưởng kinh tế. Không chỉ Saigon Co.op, nhằm kích cầu mua sắm trong mùa tựu trường sắp tới, hàng trăm siêu thị, đại siêu thị, cửa hàng tiện lợi của Liên hiệp HTX Thương mại TP Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) gồm Co.opmart, Co.opXtra… cũng sẽ thực hiện giảm giá từ 20% - 30% cho các sản phẩm dụng cụ học tập, quần áo, cặp sách…

Dự báo, trong thời gian tới các lĩnh vực khác của nền kinh tế như xuất nhập khẩu, đầu tư sẽ chưa hết khó khăn. Trong bối cảnh đó, thị trường trong nước với 100 triệu dân được kỳ vọng tiếp tục là trụ đỡ khi thị trường bên ngoài gặp khó khăn, trong đó tập trung vào các giải pháp chủ yếu như kích cầu sức mua ở thị trường nội địa là cần thiết, giúp doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, góp phần phục hồi nền kinh tế.

Chú trọng hơn tới thị trường trong nước, không để mất thị phần ngay trên sân nhà TS Lê Duy Bình. Theo TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Vietnam, để tránh gây bất ổn, trong khi nguồn lực và dư địa chính sách còn hạn chế, cần ưu tiên các biện pháp kích cầu tạm thời nhưng cải thiện được năng suất trong dài hạn. Theo đó, kích cầu phải đúng đối tượng, đó là hướng vào đối tượng có nhu cầu cần chi tiêu cao, hướng vào hàng hóa nội địa. Trong 6 tháng đầu năm, tăng trưởng kinh tế chỉ đạt 3,72%, cao hơn mức 1,74% cùng kỳ trong giai đoạn 2011 - 2023 và thấp hơn so với mục tiêu đề ra là 6,2%. Từ thực trạng nền kinh tế, ông có thể cho biết, đâu sẽ là động lực tăng trưởng chính cho kinh tế Việt Nam trong thời gian tới? Từ góc độ tổng cầu, tiêu dùng nội địa với chỉ dấu quan trọng là tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ hàng hóa tiêu dùng vẫn tiếp tục tăng. Tuy nhiên, hoạt động xuất nhập khẩu đã suy giảm và đây được cho là nguyên nhân chính làm suy giảm tổng cầu của nền kinh tế và cũng là trở lực lớn nhất khiến tốc độ tăng trưởng GDP chỉ đạt tốc độ tăng trưởng thấp hơn nhiều so với mục tiêu. Nền kinh tế Việt Nam dường như dễ bị tổn thương hơn trước sự suy giảm của kinh tế toàn cầu so với nhiều nền kinh tế khác trong khu vực. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam so cùng kỳ giảm sâu hơn so với một số nước trong khu vực ASEAN. Xuất khẩu là thế mạnh của Việt Nam nhưng cũng là điểm dễ bị tổn thương khi điều kiện thị trường toàn cầu trở nên bất lợi. Rõ ràng không thể và không nên kỳ vọng chi tiêu Chính phủ sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao như năm 2022. Bởi chi tiêu Chính phủ quá lớn trong thời gian dài sẽ dẫn đến những rủi ro về nợ công hay về tác động lấn át đầu tư tư nhân. Cầu từ thị trường xuất khẩu đã và sẽ luôn là động lực quan trọng ít nhất trong giai đoạn trước mắt. Nhưng tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu luôn ở mức gấp 1,5 lần, thậm chí gấp hai lần so với mức tiêu dùng nội địa sẽ khiến nền kinh tế ngày một phụ thuộc hơn vào thị trường toàn cầu, khiến nền kinh tế rất dễ bị tổn thương khi thị trường thế giới có biến động lớn. Chúng ta thường phấn khích mỗi khi kim ngạch xuất khẩu đạt thành tích 200, 250 rồi 300 tỷ USD nhưng lại lặng lẽ, thờ ơ khi tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ hàng hóa tiêu dùng cán mốc 150, 200 và sắp tới đây là 250 tỷ USD. Điều này cho thấy chúng ta dường như vẫn quan tâm nhiều hơn tới thị trường xuất khẩu hơn là thị trường trong nước. Hiện trạng của nền kinh tế và những thách thức hiện nay giúp chúng ta nhận thức một yêu cầu quan trọng đối với nền kinh tế. Đó là cần tái cấu trúc lại tổng cầu của nền kinh tế và cũng từ đó có những chỉ dấu cho việc tái cấu trúc hoạt động sản xuất kinh doanh. Vậy theo ông, chúng ta cần làm gì để kích cầu tiêu dùng nội địa? Vào trung tuần tháng 4/2023, chúng ta vui mừng chào đón công dân thứ 100 triệu. Đối với các tập đoàn hàng tiêu dùng, họ vui mừng chào đón người tiêu dùng thứ 100 triệu ở thị trường Việt Nam. Điều đó cho thấy tầm quan trọng ngày một lớn hơn của tiêu dùng trong nước, của thị trường, của cầu hàng hóa, dịch vụ trong nước. Theo tôi cần chú trọng hơn tới thị trường trong nước, phát triển năng lực của doanh nghiệp trong cung ứng cho hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng trong nước, không để mất thị phần về hàng hóa, dịch vụ ngay trên sân nhà sẽ mở rộng tổng cầu cho các doanh nghiệp trong nước. Đồng thời, khuyến khích gia tăng đầu tư nhằm phục vụ tốt hơn thị trường hàng hóa, dịch vụ trong nước cũng góp phần tăng tổng cầu, mở rộng dư địa tăng trưởng của nền kinh tế. Bên cạnh đó, cần tiếp tục sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ giảm lãi suất cho vay đối với nền kinh tế là điều thực sự cần thiết nhưng vẫn cần được thực hiện trên cơ sở thận trọng cân nhắc tới các chỉ số kinh tế vĩ mô khác như chỉ số giá tiêu dùng, lạm phát, tỷ giá hối đoái, hay mức thâm hụt ngân sách. Cũng cần phải thừa nhận một thực tế là giảm lãi suất mới chỉ là một chìa khóa để mở cánh cửa đưa tín dụng quay trở lại nền kinh tế mạnh mẽ hơn. Chìa khóa thứ hai do chính các doanh nghiệp và người dân nắm giữ, đó là năng lực hấp thụ vốn, hay nói cách khác là năng lực sử dụng vốn hiệu quả của chính các doanh nghiệp, nhu cầu vay vốn và sử dụng vốn của người dân. Lãi suất giảm nhưng doanh nghiệp có vay được vốn hay không còn do chính các doanh nghiệp và người dân quyết định trên các nguyên tắc thương mại bình đẳng giữa ngân hàng và doanh nghiệp, người dân. Giảm lãi suất cho vay cũng cần đi kèm với năng lực hấp thụ vốn của doanh nghiệp được cải thiện, đơn hàng của doanh nghiệp gia tăng, cơ hội thị trường, cơ hội kinh doanh xuất hiện nhiều hơn, đa dạng hơn, hay các yếu tố khác ví dụ như nguồn cung của thị trường nhà ở, dịch vụ nhà ở được cải thiện. Tôi cho rằng, những khó khăn của nền kinh tế hiện nay là rất thách thức nhưng có thể được vượt qua. Xin cảm ơn ông! Xuân Thảo (ghi)