Hàng hóa XNK tại khu vực cảng Hải Phòng, tháng 3/2024. Ảnh Thái Bình

Tăng nhập đầu vào, đầu ra “cất cánh”

Đánh giá của Tổng cục Thống kê cho thấy quý 1/2024 tổng cầu thế giới duy trì xu hướng phục hồi từ quý 4/2023. Ngân hàng thế giới (WB) dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu tăng từ mức 0,2% năm 2023 lên 2,3% năm 2024 và IMF nhận định tăng trưởng thương mại thế giới đạt 3,3% năm 2024. Trong khi đó, trong nước, kế hoạch sản xuất của một số doanh nghiệp dẫn đầu về hoạt động xuất khẩu như Samsung và Intel… đặt kế hoạch năm 2024 sản xuất tăng trưởng dương. Những yếu tố trên góp phần vào kết quả hoạt động xuất, nhập khẩu của Việt Nam quý 1/2024 đạt kết quả tích cực, là điểm sáng của nền kinh tế, với kim ngạch xuất khẩu tăng 17% và nhập khẩu tăng 13,9% so với cùng kỳ năm 2023.

Những yếu tố đầu vào như nguyên, nhiên liệu xuất khẩu gia tăng cũng cho thấy sự phục hồi hoạt động sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp.

Theo Bộ Công Thương, quý 1, chiếm 89% tổng kim ngạch hàng hóa nhập khẩu của Việt Nam là nhóm hàng cần nhập khẩu, trong đó bao gồm máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng và nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất trong nước, với kim ngạch ước đạt 75,7 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, kim ngạch nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện ước đạt 23,9 tỷ USD, tăng 23,6% so với quý 1/2023; máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng tăng 12,1%. Tương tự, kim ngạch nhập khẩu hầu hết các mặt hàng khác cũng ghi nhận mức tăng như: thép các loại tăng gần 32%; chất dẻo nguyên liệu tăng 8,5%; nguyên phụ liệu dệt may, da giầy tăng 9,1%; vải các loại tăng 2,7%.

Ở phạm vi địa phương, sản xuất công nghiệp tăng trên diện rộng khi chỉ số sản xuất công nghiệp quý 1/2024 tăng ở 54/63 địa phương. Đặc biệt, một số địa phương có chỉ số IIP đạt mức tăng khá cao ở mức hai đến ba con số do ngành công nghiệp chế biến, chế tạo hoặc ngành sản xuất và phân phối điện tăng cao (IIP của Trà Vinh tăng 102,%; Khánh Hoà tăng 37%; Bắc Giang tăng 23,9%; Thanh Hoá tăng 20%; Hà Nam tăng 17,2%; Quảng Ninh tăng 14%...).

Đặc biệt, chỉ số tồn kho toàn ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cũng cho thấy cho thấy những tín hiệu tích cực trong phục hồi sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, ước tính tại thời điểm 31/3/2024 tăng 9,8% so với cùng thời điểm tháng trước và tăng 14,1% so với cùng thời điểm năm trước (cùng thời điểm năm trước tăng 19,8%). Tỷ lệ tồn kho toàn ngành chế biến, chế tạo bình quân quý 1 là 68,7% (bình quân quý 1/2023 là 81,1%).

Những yếu tố gia tăng nguồn nguyên liệu nhập khẩu đầu vào cũng như chỉ số sản xuất công nghiệp nhiều ngành hàng chủ lực phản ánh sự phục hồi sản xuất, xuất khẩu. Phân tích cụ thể về tình hình xuất nhập khẩu các ngành hàng và thị trường, Bộ Công Thương thông tin, trong quý 1, có 16 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 82,1% tổng kim ngạch xuất khẩu (có 4 mặt hàng xuất khẩu trên 5 tỷ USD, chiếm 52,7%), nhiều hơn 2 mặt hàng so với cùng kỳ năm trước (quý 1/2023 có 14 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD).

Đáng chú ý, xuất khẩu tăng trưởng mạnh và đồng đều ở cả 3 nhóm hàng: nông, lâm, thuỷ sản; công nghiệp chế biến chế tạo; nhiên liệu khoáng sản. Với nhóm nông, lâm, thuỷ sản, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 8,46 tỷ USD, tăng 23,8% so với cùng kỳ năm 2023, chiếm 9,09% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trong nhóm này, một số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng cao so với cùng kỳ năm trước như: cà phê tăng 54,2%; gạo tăng 40%; chè các loại tăng 27%; rau quả tăng 25,8%; nhân điều tăng 20,5%; sắn và các sản phẩm từ sắn tăng 21,1%.

Đặc biệt, nhóm hàng công nghiệp chế biến chế tạo có kim ngạch xuất khẩu ước đạt 79,6 tỷ USD, chiếm 86% tổng kim ngạch xuất khẩu và tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2023. Bộ Công Thương cho biết, kim ngạch xuất khẩu của nhiều nhóm sản phẩm công nghiệp chế biến đạt mức tăng trưởng cao (một số nhóm hàng tăng trưởng ở mức hai đến ba con số), trong đó các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như: sản phẩm chất dẻo tăng gần 132%; gỗ và sản phẩm gỗ tăng 18,9%; hàng dệt và may mặc tăng 7,9%; giầy dép các loại tăng 11,7%; sắt thép các loại tăng 32,7%; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 30,3%; điện thoại các loại và linh kiện tăng 9,7%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác tăng 10,2%... Nhóm hàng nhiên liệu cũng chung đà tăng, với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 1,13 tỷ USD, tăng 12,1% so với cùng kỳ năm 2023.

Nhiều thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam có sự phục hồi, vượt qua giai đoạn suy thoái được xem là tín hiệu tích cực cho hoạt động xuất nhập khẩu trong thời gian tới. Đặc biệt, thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam là Hoa Kỳ đạt mức tăng trưởng cao, với kim ngạch ước đạt 26,06 tỷ USD, chiếm 28% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và tăng 25,5% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2023 giảm 21%); tiếp đến là Trung Quốc ước đạt 12,68 tỷ USD, tăng 5,2% (cùng kỳ năm 2023 giảm 10,2%); thị trường EU ước đạt 12,1 tỷ USD, tăng 16,3% (cùng kỳ năm 2023 giảm 10,3%); Hàn Quốc ước đạt 6,6 tỷ USD, tăng 12,9% (cùng kỳ năm 2023 giảm 5,4%); Nhật Bản ước đạt 5,7 tỷ USD, tăng 6,4% (cùng kỳ năm 2023 giảm 0,4%).

Hàng rào phát triển bền vững ngày càng lớn

Dù đạt nhiều kết quả tích cực trong quý 1 nhưng Bộ Công Thương cho biết, tình hình thế giới dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; tăng trưởng kinh tế thế giới vẫn duy trì ở mức độ thấp; thương mại hàng hóa toàn cầu dự báo tăng trưởng vẫn khiêm tốn, có sự cải thiện nhưng không nhiều. Theo Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), tăng trưởng thương mại hàng hóa sẽ tăng 3,2% vào năm 2024…

Ở trong nước, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam trong năm 2024, nhất là xuất khẩu sang các thị trường trọng điểm như châu Âu, châu Mỹ sẽ có cả những thuận lợi và đối mặt với những thách thức. Cụ thể, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đang có với các đối tác, thị trường tiếp tục có tác động tích cực, duy trì lợi thế của Việt Nam trong hoạt động thương mại, đầu tư; nhu cầu thị trường thế giới nói chung và khu vực thị trường châu Âu, châu Mỹ từng bước phục hồi. Hơn nữa việc các nước công nghiệp phát triển tiếp tục đẩy mạnh chiến lược đa dạng hoá nguồn cung, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đa dạng hoá đầu tư sẽ giúp Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Song song các nước khu vực châu Âu, châu Mỹ đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới cũng như dành nhiều hỗ trợ tín dụng và công nghệ đối với Việt Nam...

Tuy vậy, đánh giá về khó khăn thời gian tới, theo Bộ Công Thương, kinh tế toàn cầu đang bước vào một thời kỳ mới với nhiều rủi ro và thách thức và khó đoán định; tăng trưởng kinh tế thế giới và các nước khu vực châu Âu - châu Mỹ trong năm 2024 được dự báo thấp hơn so với năm 2023; xung đột địa chính trị tiếp tục kéo dài và bất ổn tiếp tục có nguy cơ lan ra các khu vực khác; xu hướng phi toàn cầu hoá đang tiếp tục trỗi dậy mạnh mẽ.

Đáng chú ý chính sách bảo hộ của các nước ngày một tăng. Việc các nước phát triển quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, an toàn cho người tiêu dùng đang tiếp tục là tiền đề để dựng lên những tiêu chuẩn, quy định mới liên quan đến chuỗi cung ứng, nguyên liệu, lao động, môi trường khắt khe hơn đối với các sản phẩm nhập khẩu. Việc các nước đa dạng hóa nguồn cung ngoài Trung Quốc, tập trung vào một số đối tác gần thị trường và đối tác tương đương với Việt Nam như Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Ấn Độ, Indonesia, Bangladesh... sẽ làm gia tăng sự cạnh tranh trên các thị trường xuất khẩu của Việt Nam...

Để đẩy mạnh xuất khẩu những tháng tiếp theo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, ngoài việc tiếp tục mở rộng, nghiên cứu ký kết thêm các FTA, Việt Nam tiếp tục tăng cường nâng cấp các FTA hiện tại như FTA liên quan đến ASEAN, tiếp tục mở rộng thị trường; khai thác các thị trường truyền thống.

Theo lãnh đạo Bộ Công Thương, hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu còn phụ thuộc một số thị trường chính; đóng góp của các doanh nghiệp trong nước vào xuất khẩu còn hạn chế. Để giữ vững đà tăng trưởng, Bộ Công Thương sẽ cùng với các bộ, ngành liên quan tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA hiện tại, nâng cấp các FTA để mở rộng thị trường, gia tăng khả năng xuất khẩu của hàng Việt Nam. Đồng thời theo dõi sát diễn biến thị trường và thay đổi chính sách của các đối tác để đề xuất các giải pháp phù hợp, phát triển đa dạng các thị trường xuất khẩu truyền thống và thị trường mới. Bên cạnh đó, tiếp tục thông tin với các hiệp hội ngành hàng về những diễn biến của thị trường xuất khẩu để doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp, định hướng tìm kiếm đơn hàng từ các thị trường.