Cải cách thủ tục tạo điều kiện thông thoáng cho DN là giải pháp Bộ Công Thương đưa ra. Ảnh: HỮU LINH.

Sóng gió cũng tới

Năm 2015, XK đã không đạt được mục tiêu tăng trưởng 10% mà Quốc hội đề ra do diễn biến thị trường thế giới phức tạp ở nhiều thời điểm. Theo đó, XK chỉ tăng 8,1%, tương đương 162,4 tỷ USD, song nhập siêu lại được kiểm soát tốt, ước đạt 3,17 tỷ USD, tương đương 2%, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 5% đề ra từ đầu năm.

Ông Trần Tuấn Anh, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhìn nhận, một loạt sản phẩm, mặt hàng của Việt Nam vốn có thế mạnh đều gặp khó khăn do cung cầu trên thế giới. Ví dụ như mặt hàng dầu thô chiếm kim ngạch lớn nhưng từ cuối năm 2014 cho đến kết 2015 liên tục sụt giảm. Những mặt hàng khác như than đá, khoáng sản có sự sụt giảm lớn cả về quy mô lẫn kim ngạch XK do thị trường thế giới thu hẹp. Đặc biệt, các mặt hàng nông sản như cao su, cà phê, gạo… cũng gặp khó khăn do cung cầu bất ổn định dẫn tới áp lực lớn cho Việt Nam.

“Dù không đạt mục tiêu nhưng kết quả này cũng thể hiện sự nỗ lực lớn của nền kinh tế, DN, nhất là đặt trong tương quan với các nền kinh tế lớn thì đây cũng là kết quả tích cực, đơn cử như Trung Quốc tăng trưởng âm về XK, Indonesia XK -13,3%...”, ông Tuấn Anh nói. Kết quả này có được cũng nhờ những mặt hàng mới như công nghiệp chế biến chế tạo, cơ khí, điện tử... đã khẳng định được vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bước sang năm 2016, Bộ Công Thương nhận định, tình hình chung trên thế giới về chính trị, kinh tế… còn chứa đựng yếu tố bất ổn cho kinh tế, thương mại toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Việt Nam vẫn có điều kiện thuận lợi để phát triển ngoại thương. Trước tiên, việc tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA) sẽ mang lại cơ hội lớn cho DN, sản phẩm của Việt Nam khi có hàng loạt cam kết xóa bỏ hàng rào thuế quan, phi thuế quan. Thứ hai, nỗ lực chung của Chính phủ nhất là trong việc tạo dựng môi trường kinh doanh thông thoáng, thuận lợi cũng mang lại điều kiện thuận lợi cho DN nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí. Thứ ba, những FTA hàm chứa nhiều nội dung không chỉ mở cửa thị trường mà còn tạo áp lực đổi mới mô hình tăng trưởng, quản lý nhà nước sẽ tạo động lực thúc đẩy phát triển sản xuất cũng như năng lực cho nền kinh tế. Đây là những đóng góp to lớn giúp cho DN, nền kinh tế 2016 khởi sắc hơn.

Song, quá trình hội nhập có đặt ra yêu cầu phải mở cửa cho các sản phẩm, DN nước ngoài. “Dù muốn hay không chúng ta cũng phải cạnh tranh trực tiếp và càng gay gắt hơn nữa ở thị trường nội địa. Hội nhập đòi hỏi DN phải nâng cao năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm để đáp ứng yêu cầu kỹ thuật mà các quốc gia đặt ra. Hiện các sản phẩm của Việt Nam còn có hạn chế nhất định về quy cách, chất lượng sản phẩm thực phẩm, nếu không thay đổi tổ chức sản xuất thì không thể cạnh tranh được”, vị Thứ trưởng đánh giá. Thêm nữa, tới đây xu thế sử dụng các biện pháp bảo vệ sản xuất trong nước của các đối tác lớn trên thế giới sẽ trở nên phổ biến. DN Việt Nam vốn hạn chế về quy mô, công nghệ, tài chính… sẽ gặp khó khăn khi thực hiện xử lý tranh chấp thương mại theo quy định chung của WTO.

Vì mục tiêu 178 tỷ USD

Với những phân tích trên, ông Tuấn Anh khẳng định, chỉ tiêu Quốc hội giao cho ngành Công Thương năm 2016 sẽ khả thi, XK tăng 10% đạt 178 tỷ USD và nhập siêu kiểm soát ở mức 5%. Để hoàn thành nhiệm vụ này, biện pháp ứng phó với diễn biến thị trường là vấn đề được Bộ Công Thương đặt ra ngay từ những ngày đầu năm.

Ông Tuấn Anh cho hay, chiến lược phát triển bền vững trong thời gian tới sẽ tiếp tục ưu tiên, tăng cường mở rộng, nâng cao năng lực XK thông qua đa dạng hóa và mở rộng hơn nữa các nhóm ngành hàng XK bên cạnh việc nâng cao giá trị gia tăng. Các nhóm hàng thế mạnh như dệt may, da giày, đồ gỗ... của ta tiếp tục tận dụng các lợi thế đã có. Bên cạnh đó, tiếp tục ưu tiên nhóm sản phẩm nông sản, tuy kim ngạch và tốc độ tăng trưởng của nhóm hàng này không cao nhưng có ý nghĩa rất quan trọng với nền kinh tế đất nước, với khu vực nông thôn, nông dân. Những ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn, như công nghệ thông tin, chế biến, chế tạo, vật liệu xây dựng, cơ khí, vận tải... cũng sẽ có sự quan tâm và đẩy mạnh XK để tạo ra cơ cấu hợp lý trong hướng đến sự bền vững cho nền kinh tế.

Thúc đẩy XK không chỉ là “ưu tiên” của Bộ Công Thương mà đây còn là một trong những “mệnh lệnh” Thủ tướng yêu cầu ngành Công Thương phải thực hiện trong năm 2016. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: “Mở rộng thị trường XK, tận dụng tốt nhất những cơ hội từ hội nhập bởi thị trường là yếu tố quyết định sản xuất. Trong hoàn cảnh hội nhập sâu rộng, sức mua của thị trường trong nước không thể đảm bảo năng lực sản xuất của DN được mà phải đẩy mạnh XK. Cho nên, cần tận dụng tối đa những FTA đã ký để tạo điều kiện mở rộng thị trường cho các sản phẩm có thế mạnh như dệt may, da giày, nông sản…”.

Một giải pháp khác để hoàn thành mục tiêu XK được Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng nhấn mạnh là việc cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi hơn cho DN, thủ tục cấp phép thông thoáng, dễ dàng giúp DN tiết kiệm thời gian, chi phí làm cho hàng hóa cạnh tranh hơn. Bởi theo Thủ tướng “nếu chúng ta không làm được điều này thì không thể thực hiện được yêu cầu đặt ra, không thể nâng cao được năng lực cạnh tranh”.