Doanh nhân giới thiệu sản phẩm tôm XK tại triển lãm mới đây. Ảnh: T.H.

Doanh nghiệp vượt khó

Do nhiều nguyên nhân, nhất là giá tôm XK giảm, cộng với chi phí kỹ thuật cao đã khiến các DN chế biến tôm XK gặp khó khăn. Các DN đang phải nỗ lực rất nhiều để đẩy mạnh mở rộng thị trường, đưa sản phẩm ra nước ngoài. Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT, kiểm Tổng Giám đốc Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết, các thị trường XK lớn và nhiều tiềm năng như: Mỹ, Nhật, châu Âu... kiểm soát rất gắt gao về dư lượng kháng sinh trong sản phẩm tôm. Để kiểm soát được kháng sinh trong sản phẩm thủy sản, đáp ứng yêu cầu XK, Minh Phú đã và đang đầu tư các phòng Lab kiểm tra kháng sinh tại các vùng nuôi với chi phí đầu tư bình quân là 10 tỷ/phòng và chi phí kiểm tra kháng sinh cho 1 kg tôm nguyên liệu khoảng 6.000 đồng (tương đương khoảng 9.000 đồng cho 1 kg thành phẩm). Với chí phí phải đầu tư lớn như vậy đã làm tăng giá thành sản phẩm tôm XK của các DN, nên các DN phải nỗ lực vượt qua khó khăn để đáp ứng lượng hàng XK. Theo ông Lê Văn Quang, hiện tại giá tôm thế giới đang ở mức thấp nhất, đây là điều khác biệt so với mọi năm. Nguồn cung từ các nước tăng, tôm tồn kho bên Mỹ tăng, không còn chỗ chứa nên tôm Việt Nam không thể giao hàng cho đối tác mặc dù đơn hàng còn rất lớn.

Cũng chuyên về mặt hàng tôm, kết quả kinh doanh trong tháng 11/2018 của Công ty CP Thực phẩm Sao Ta có doanh số tiêu thụ tăng 3% so với cùng kỳ năm 2017, đạt 16,2 triệu USD. Được biết, sản lượng tôm thành phẩm tháng 11 đạt 1.937 tấn, tăng 33% so cùng kỳ năm 2017. Nguyên nhân là công ty đã mua tôm nguyên liệu khá nhiều nhằm đáp ứng hợp đồng XK.

Tính đến hết tháng 11, Thực phẩm Sao Ta đạt 106,2% chỉ tiêu doanh số chung của năm. Lợi nhuận công ty đạt trên 180 tỷ đồng. Đại diện công ty cho biết, trại tôm đang thu hoạch, còn 54 ao tôm lớn, dự kiến sẽ thu hoàn tất trong tháng 12 để chuẩn bị cải tạo ao cho vụ nuôi 2019. Ngoài ra, FMC đang tìm quỹ đất mở rộng nuôi các năm về sau, phục vụ nguyên liệu cho sản xuất XK.

Nhận định tình hình ngành tôm, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, dự kiến XK tôm hết năm nay sẽ đạt khoảng 3,6 tỷ USD, giảm 5% so với năm 2017.

Hiện tại, EU đang là thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam, chiếm 24,7% tổng giá trị XK tôm của Việt Nam. Trong 2 quý đầu năm nay, XK tôm Việt Nam sang EU tăng trưởng mạnh trong bối cảnh XK tôm sang các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản sụt giảm. Tuy nhiên, sang quý III, XK tôm sang thị trường này bắt đầu sụt giảm. Hiện tại, tôm Việt Nam vẫn duy trì được những lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ lớn khác trên thị trường EU như Ấn Độ và Thái Lan. Hai đối thủ này của Việt Nam đang ngày càng giảm XK sang EU do vướng phải những vấn đề về đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng. Tuy nhiên, các DN thủy sản Việt Nam đang đặt kỳ vọng lớn vào hiệp định song phương mà Việt Nam ký kết với Liên minh châu Âu (EU). Thị trường châu Âu là thị trường lớn nhất đối với sản phẩm tôm của Việt Nam, đồng thời là nơi áp dụng mức thuế cao nhất. Nếu hiệp định thương mại với EU được ký kết, thủy sản Việt Nam XK sang EU sẽ chịu thuế suất bằng không, trong khi Thái Lan vẫn ở mức 20%, tạo nên lợi thế rất lớn cho các DN Việt.

Dư địa XK sang Mỹ còn lớn

Theo VASEP, tôm chân trắng là sản phẩm chiếm vai trò chủ đạo trong cơ cấu tôm XK sang Mỹ, chiếm trên 80% tổng sản phẩm tôm Việt Nam XK sang Mỹ. Trong nhiều năm qua, Mỹ vẫn duy trì được vị trí số 1 về nhập khẩu tôm chân trắng của Việt Nam. Xét trên tổng thể, Mỹ là thị trường nhập khẩu tôm lớn thứ hai của Việt Nam sau EU, chiếm 18,2%. Kim ngạch XK tôm sang Mỹ đạt trung bình khoảng 700 triệu USD mỗi năm, năm 2014 XK tôm sang Mỹ tăng trưởng đột biến đạt hơn 1 tỉ USD. Từ đầu năm 2018 đến nay, XK tôm chân trắng Việt Nam sang thị trường này vẫn duy trì tỉ trọng 81% trong tổng cơ cấu sản phẩm tôm xuất sang Mỹ.

Năm 2013, Mỹ trở thành thị trường tiêu thụ tôm chân trắng số 1 của Việt Nam. Kể từ 2013 đến 2017, tỷ trọng tôm chân trắng XK sang Mỹ luôn cao hơn tôm sú. Trong giai đoạn này, giá trị XK tôm chân trắng luôn gấp gần 3 lần so với tôm sú. VASEP cho biết XK tôm chân trắng nói riêng, tôm các loại nói chung của Việt Nam sang thị trường Mỹ chững trong năm 2017, tuy nhiên trong 3 tháng 8, 9 và 10 năm nay đã phục hồi tăng trưởng dương. Trong bối cảnh thuế chống bán phá giá POR 12 khả quan, đối thủ cạnh tranh như Thái Lan giảm XK sang Mỹ, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, tôm chân trắng Việt Nam còn nhiều cơ hội trên thị trường Mỹ.

Với lợi thế trên, cùng với trình độ nuôi tôm chân trắng của Việt Nam khá cao, sản lượng mỗi năm lên tới 350.000 tấn nên dư địa để XK tôm chân trắng của Việt Nam vào Mỹ còn rất lớn. Kết quả cuối cùng thuế chống bán phá giá tôm Việt Nam trong giai đoạn xem xét hành chính lần thứ 12 – POR12 (từ 1/2/2016- 31/1/2017) khả quan hơn nhiều so với những lần xem xét trước đó đã giúp các DN tôm Việt Nam yên tâm đẩy mạnh bán hàng vào thị trường Mỹ trong thời gian tới, nhất là giai đoạn tập trung mua hàng từ các nhà NK Mỹ phục vụ cho các dịp lễ Tết cuối năm.

Cùng với cá tra, tôm là mặt hàng XK chủ lực của ngành thủy sản Việt Nam, tuy nhiên, kim ngạch XK năm 2018 lại giảm hơn so với năm trước. Phân tích số liệu XK thủy sản cho thấy, 2 mặt hàng XK chủ lực là tôm và cá tra có sự đối lập nhau. Trong khi mặt hàng cá tra XK duy trì tăng trưởng khả quan thì mặt hàng tôm lại giảm khá sâu. Cụ thể, so với cùng kỳ năm 2017, XK tôm trong tháng 11 tiếp tục giảm trên 19% đạt 290 triệu USD, đưa tổng XK tôm đến hết tháng 11/2018 đạt gần 3,3 tỷ USD, giảm 7% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự kiến XK tôm hết năm nay sẽ đạt khoảng 3,6 tỷ USD, giảm 5% so với năm 2017. Mặc dù dư địa thị trường còn nhiều nhưng mục tiêu XK tôm đến năm 2020 đạt 10 tỷ USD đang còn khá xa đòi hỏi sự nỗ lực nhiều hơn nữa của các DN XK tôm...