Các phương tiện ô tô nhập khẩu đã qua sử dụng áp dụng tiêu chuẩn mức 3 từ ngày 1/1/2022. Ảnh: Thu Hòa.

Đã đến lúc phải nâng

Theo đánh giá của Bộ Giao thông vận tải, 12 năm nay tiêu chuẩn khí thải hiện hành của Việt Nam vẫn giữ nguyên chưa có sự điều chỉnh, trong khi đó, số lượng ô tô trên toàn quốc gia tăng liên tục, dẫn đến mức độ ô nhiễm đã tăng lên rất nhiều. Cùng với đó theo các báo cáo đánh giá chất lượng không khí, đặc biệt tại 2 thành phố lớn Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh các chỉ số NOx, CO là các hợp chất có trong khí thải của phương tiện cơ giới đã vượt mức cho phép từ 1,2 đến 1,5 lần. Điều này đang tác động xấu đến sức khỏe người dân.

Cũng từ 1/1/2017, tiêu chuẩn khí thải EURO 4 bắt đầu có hiệu lực trên cả nước, công nghệ động cơ, hệ thống khí thải và chất lượng khí thải của ô tô sản xuất lắp ráp, nhập khẩu mới sẽ được nâng cao hơn nữa. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để có thể áp dụng các mức chuẩn khí thải cao hơn cho xe cơ giới nhập khẩu đã qua sử dụng, ô tô đang tham gia giao thông nhằm cải thiện hơn nữa chất lượng khí thải từ phương tiện ô tô, góp phần vào công cuộc bảo vệ môi trường quốc gia. Vì vậy việc nâng mức tiêu chuẩn khí thải là điều hết sức cần thiết.

Theo dự thảo, đối tượng áp dụng các mức khí thải được chia làm 2 loại: Ô tô nhập khẩu đã qua sử dụng và ô tô tham gia giao thông. Quy định này không áp dụng đối với ô tô của quân đội, công an phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh.

Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định về lộ trình nâng cao mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô đang lưu hành, xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu đã đưa ra lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe ô tô tham gia giao thông từ 1/1/2020. Dự thảo dự kiến sẽ áp dụng đồng thời hai mức khí thải gồm mức 1 (hiện tại đang áp dụng) và mức 2 quy định tại Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg.

Cụ thể, mức tiêu chuẩn hiện tại (mức 1) vẫn được áp dụng đối với các xe ô tô có năm sản xuất trước năm 1999, tuy nhiên các xe ô tô trong nhóm này nếu chỉ đạt mức 1 mà không đạt mức 2 thì tem kiểm định An toàn kĩ thuật & Bảo vệ môi trường sẽ có dấu hiệu để nhận biết.

Đối với các xe ô tô có năm sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2008 sẽ phải áp dụng mức tiêu chuẩn khí thải 2 nhưng được lùi 1 kỳ kiểm định và không quá thời hạn 1 năm so với 1/1/2020. Còn các xe ô tô sản xuất từ năm 2009 trở về sau phải áp dụng mức 2 ngày từ ngày 1/1/2020. Và các phương tiện ô tô nhập khẩu đã qua sử dụng áp dụng tiêu chuẩn mức 3 từ ngày 1/1/2022.

Sẽ có dấu hiệu nhận biết xe quá “date”

Giải thích lý do chọn mốc năm sản xuất 1999, Bộ Giao thông vận tải cho biết, năm 1999 là thời điểm Quyết định 1397/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ có hiệu lực, xe ô tô tham gia giao thông bắt đầu được kiểm tra khí thải. Ô tô trước và sau thời điểm này có sự thay đổi về chất lượng bảo dưỡng cũng như chất lượng phương tiện. Việc cho phép những xe sản xuất trước năm 1999 vẫn được áp dụng tiêu chuẩn hiện tại (mức 1) là cần thiết vì công nghệ ô tô tại thời điểm đó có thể không cho phép cải thiện chất lượng khí thải hơn nữa bằng các biện pháp sửa chữa, bảo dưỡng hay thay thế phụ tùng.

Như vậy người dân vẫn có lựa chọn tiếp tục sử dụng phương tiện có chất lượng khí thải thấp với dấu hiệu gạch đỏ trên tem kiểm định hoặc có kế hoạch thay thế sử dụng các loại phương tiện mới hơn, chất lượng khí thải tốt hơn. Dấu vạch đỏ cũng sẽ là dấu hiệu để các cơ quan, chính quyền địa phương nhận biết và tự đưa ra các biện pháp quản lý sau này.

Còn các xe ô tô sản xuất sau năm 2009 được trang bị công nghệ động cơ tiên tiến hơn để đảm bảo tiêu chuẩn khí thải EURO 2 và các xe ô tô này sẽ dễ dàng đạt được mức tiêu chuẩn 2 thông qua bảo dưỡng, vệ sinh hệ thống xả. Các nhóm xe ô tô còn lại sẽ có thời hạn áp dụng tiêu chuẩn mới lùi lại một năm để được tuyên truyền, được hướng dẫn và chuẩn bị các phương án bảo dưỡng, sửa chữa phương tiện.

Đáng chú ý, đến hết năm 2019, những xe ô tô chở người trên 9 chỗ sản xuất trước 1999 sẽ hết niên hạn sử dụng, không còn được hoạt động. Như vậy tất cả các loại ô tô chở người trên 9 chỗ đều là loại phương tiện hiện đại, có đủ công nghệ kỹ thuật để đáp ứng được mức tiêu chuẩn 2.

Đến tháng 5/2018, Việt Nam có 184,124 xe ô tô trên 20 tuổi, trong đó sẽ có 2,613 ô tô chở người trên 9 chỗ sẽ hết niên hạn sử dụng. Như vậy đến hết năm 2019 sẽ có khoảng 181,151 xe ô tô sản xuất trước năm 1999 vẫn còn hoạt động và được phép áp dụng mức tiêu chuẩn khí thải hiện tại (mức 1). Đây sẽ là nhóm xe ô tô không bị ảnh hưởng việc áp dụng tiêu chuẩn mới.

Cho ý kiến về dự thảo này, TS Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông cho rằng, việc nâng mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô đang lưu hành, xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu là rất cần thiết. Bởi đã hơn 10 năm nay, mức tiêu chuẩn khí thải này đã chưa có sự điều chỉnh, trong khi số lượng xe ô tô qua các năm ngày càng tăng. Điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí.

“Việc giữ nguyên mức tiêu chuẩn hiện tại (mức 1) đối với các xe ô tô có năm sản xuất trước năm 1999 theo tôi là phù hợp, bởi những ô tô này khó có thể sửa chữa hay bảo dưỡng để nâng mức tiêu chuẩn khí thải lên cao hơn được nữa. Bên cạnh đó, tôi thấy trong dự thảo đã có dấu hiệu nhận biết với các xe chưa đạt được mức tiêu chuẩn khí thải sẽ giúp người dân có sự lựa chọn và có kế hoạch để thay thế và sử dụng các dòng xe mới hơn có mức tiêu chuẩn khí thải cao hơn”, TS Thủy cho biết.