Công an TPHCM tạm giữ hóa chất vi phạm chứa trong kho của nhóm đối tượng vi phạm. Ảnh: Công an TPHCM cung cấp

Núp bóng doanh nghiệp nhập khẩu hóa chất

Sau hơn một tháng triển khai kế hoạch kiểm tra việc kinh doanh hóa chất trên địa bàn TPHCM, đến đầu tháng 10/2024, Công an TPHCM đã phát hiện, khởi tố 5 vụ án/17 bị can về tội “Mua bán, tàng trữ trái phép chất độc”, thu giữ hơn 9.480 kg xyanua, 315 kg axit sulfuric, 105 kg axit clolhidric cùng nhiều tang vật khác có liên quan; truy xét các đầu mối tiêu thụ xyanua tại 11 tỉnh, thành trên cả nước để thu hồi hơn 318,5 kg xyanua mua bán trái phép.

Trong đó, mở rộng điều tra một vụ án tự tử bằng chất độc xyanua, cuối tháng 9/2024, Công an huyện Bình Chánh đã triệt phá đường dây mua bán trái phép chất xyanua với số lượng lớn, “núp bóng” các công ty kinh doanh, nhập khẩu hóa chất. Cụ thể, Nguyễn Thành Tài (sinh năm 1994, ở phường Phú Mỹ, quận 7) cấu kết cùng Hà Văn Việt (sinh năm 1983, phường Tân Phong, quận 7), Khúc Văn Hiếu (sinh năm 1988, phường Hiệp Tân, quận Tân Phú) thành lập 3 công ty, được cơ quan chức năng cấp “Giấy phép kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp” để nhập khẩu, kinh doanh hóa chất xyanua.

Sau khi có nguồn xyanua nhập khẩu theo Giấy phép được cấp, các đối tượng đã bán trái phép chất độc xyanua cho khách hàng không có giấy phép kinh doanh mua, bán hóa chất độc xyanua; không lập phiếu kiểm soát mua bán hóa chất độc nhằm tăng doanh thu cho công ty. Khám xét khẩn cấp kho chứa hàng của 3 công ty trên tại TPHCM và Long An, cơ quan Công an phát hiện và thu giữ 3,95 tấn xyanua.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp nhập khẩu hóa chất, nhưng quản lý lỏng lẻo đã bị nhân viên lợi dụng lập khống hợp đồng mua bán với đối tác để tuồn chất độc xyanua ra ngoài. Điển hình có trường hợp Ngô Thị Như Huệ, Trưởng phòng kinh doanh Công ty TNHH hóa chất Nam Phương đã bán ra thị trường 2,55 tấn xyanua, thu lợi bất chính 378 triệu đồng.

Bên cạnh việc kiểm tra nhiều doanh nghiệp nhập khẩu, kinh doanh hóa chất, Công an TPHCM đã tổng rà soát, kiểm tra, xử lý các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, đối tượng nghi vấn mua bán hóa chất độc hại, nguy hiểm trên địa bàn Thành phố. Bước đầu xác định các sai phạm liên quan đến hành vi kinh doanh hóa chất không có hóa đơn chứng từ, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hóa chất sản xuất, kinh doanh có điều kiện trong lĩnh vực công nghiệp. Cơ quan Cảnh sát điều tra - Công an quận 5 đã củng cố tài liệu chứng cứ, khởi tố 3 vụ án “Tàng trữ, mua bán trái phép chất độc” tại Chi nhánh Công ty TNHH Tiến Phát; Hộ kinh doanh xi mạ Điệp Xi, Hộ kinh doanh Ngân Lợi; đồng thời khởi tố 6 bị can về tội “Tàng trữ, mua bán trái phép chất độc” quy định tại Điều 311 Bộ luật Hình sự.

Rà soát doanh nghiệp nhập khẩu

Thời gian qua, tình hình sản xuất, kinh doanh, buôn bán hóa chất độc hại, hóa chất đa mục đích sử dụng, dễ bị lạm dụng trong sản xuất, kinh doanh có diễn biến phức tạp. Nhiều sản phẩm hóa chất nếu không được quản lý chặt và được sử dụng đúng mục đích sẽ tiềm ẩn nguy cơ, rủi ro, gây hại trực tiếp đến tính mạng, sức khoẻ của con người.

Trao đổi với phóng viên về thủ tục hải quan đối với mặt hàng hóa chất nhập khẩu, ông Vương Tuấn Nam, Trưởng phòng Giám sát quản lý hải quan- Cục Hải quan TPHCM cho biết, hiện mặt hàng hóa chất nhập khẩu được quản lý theo Luật Hóa chất và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành. Theo đó, doanh nghiệp nhập khẩu phải thực hiện đăng ký Danh mục đã được cấp phép, cơ quan Hải quan sẽ trừ lùi từng lần khi doanh nghiệp nhập khẩu. Khi làm thủ tục hải quan, doanh nghiệp phải khai báo đúng tên hóa chất nhập khẩu. Tuy nhiên, trên thực tế cũng có một số trường hợp chưa thực hiện việc khai báo hải quan đúng quy định, dẫn đến việc bị xử lý vi phạm hành chính và áp dụng chế tài cấm nhập khẩu hóa chất trong một thời gian nhất định, tùy thuộc vào hành vi vi phạm. Còn việc sử dụng hóa chất sau nhập khẩu thuộc thẩm quyền của cơ quan quản lý lưu hành tại thị trường nội địa.

Thời gian qua, trên mạng xã hội Facebook xuất hiện nhiều hội nhóm mua bán trao đổi hóa chất. Trong đó, xyanua được mọi người hỏi mua và bán lại với số lượng nhiều. Theo đánh giá của Công an TPHCM, tình hình quản lý hoạt động kinh doanh hóa chất độc hại (đặc biệt là chất độc xyanua) đã bộc lộ một số sơ hở, thiếu sót; hoạt động mua bán trái phép hóa chất nguy hiểm, độc hại, đặc biệt là chất độc xyanua thực hiện khá dễ dàng tại các địa điểm kinh doanh hóa chất và cả trên không gian mạng. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân mua xyanua trái phép để phục vụ nhu cầu khai khoáng, xi mạ, chế tác kim loại. Công an Thành phố đã ghi nhận nhiều vụ giết người, cướp tài sản hoặc tự tử sử dụng xyanua có nguồn gốc từ việc mua bán trái phép này.

Để quản lý chất cấm và hóa chất độc hại, trước tiên phải siết chặt lượng cung trên thị trường, tạo ra sự khan hiếm, từ đó sẽ dễ kiểm soát số lượng người dùng. Bên cạnh đó, việc nâng cao công nghệ sản xuất sẽ tiến tới thu hẹp phạm vi sử dụng hóa chất này.

Trước mắt, Công an TPHCM đã tham mưu Ban Chỉ đạo 138 TPHCM chỉ đạo các đơn vị có liên quan, trong đó có Cục Hải quan, Sở Công Thương, Cục Quản lý thị trường TPHCM phối hợp với Công an TPHCM rà soát toàn bộ doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu, kinh doanh hóa chất nguy hiểm, độc hại để tiến hành kiểm tra việc chấp hành pháp luật.