Sản phẩm tôm xuất khẩu sang EU sẽ có nhiều thuận lợi khi EVFTA có hiệu lực. Ảnh: T.H

Tận dụng lợi thế

Theo các chuyên gia, với EVFTA, bên cạnh những thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với các thách thức về quy tắc xuất xứ, nguy cơ về các biện pháp phòng vệ thương mại. DN cần chủ động nắm vững các cam kết của Việt Nam và đối tác để có kế hoạch XK phù hợp.

Đứng ở góc độ doanh nghiệp, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP thực phẩm Sao Ta nhìn nhận, trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam đã ký kết từ nhiều năm qua, EVFTA có tác động mạnh nhất đối với ngành tôm Việt.

Trước khi có EVFTA, tôm Việt hưởng ưu đãi GSP khiến thuế có thể giảm tới một nửa tuỳ dòng sản phẩm. Trong khi đó, đối thủ lớn nhất của tôm Việt là Thái Lan mất ưu đãi này sau năm 2015. Nhờ đó, thị phần tôm Việt ở EU tăng dần 3 năm qua và năm 2018 EU đã trở thành thị trường tiêu thụ lớn nhất tôm Việt.

Do vậy, cơ hội nêu ra sau khi có EVFTA là lợi thế cạnh tranh tôm Việt ở EU mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Điều này thể hiện ở 2 nội dung: Đầu tiên là tôm Việt Nam bán vào EU chủ yếu là tôm chế biến, ít đối thủ cạnh tranh, chỉ có Thái Lan và Indonesia. Thứ hai là thuế suất của tôm chế biến rất cao (10-20%), điều này khiến các đối thủ vừa nêu càng khó cạnh tranh vì chêch lệch giá thành nhập khẩu cao quá.

Lợi thế tiếp theo là trình độ chế biến tôm của các doanh nghiệp Việt Nam thuộc diện cấp cao. Họ có thể tận dụng cơ hội này chiếm lĩnh khúc thị phần cao cấp. Tôm chế biến cao sẽ có tỷ suất lợi nhuận cao hơn sản phẩm cấp thấp, các doanh nghiệp tôm có cơ hội gia tăng lợi nhuận và chia sẻ ít nhiều với người nuôi tôm, tạo cú hích mạnh ngành tôm Việt Nam những năm tới.

Trong bối cảnh Hiệp định Thương mại Việt Nam - EU (EVFTA) chuẩn bị có hiệu lực, tôm là một trong những mặt hàng thủy sản được hưởng lợi từ những ưu đãi thuế quan do Hiệp định này mang lại. Tuy nhiên, tham gia Hiệp định cũng đặt ra nhiều thách thức cho doanh nghiệp XK.

EVFTA sau khi có hiệu lực sẽ được coi là cơ hội để các doanh nghiệp XK thủy sản Việt Nam nâng cao giá trị XK vào thị trường này. Theo cam kết trong EVFTA, thủy sản Việt Nam xuất sang EU sẽ được xóa bỏ thuế quan hoàn toàn (trừ cá ngừ đóng hộp và cá viên áp dụng hạn ngạch thuế quan là 11.500 tấn) với lộ trình dài nhất là 7 năm. Riêng mặt hàng tôm sẽ khả quan hơn bởi thuế nhập khẩu vào thị trường này sẽ giảm mạnh từ năm đầu tiên, sau đó giảm dần về 0% trong những năm tiếp theo.

EU chủ yếu NK tôm nguyên liệu đông lạnh và tôm chế biến từ Việt Nam. Đối với sản phẩm tôm, tôm sú đông lạnh được giảm thuế từ mức cơ bản 20% xuống 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực. Các sản phẩm tôm khác theo lộ trình 3-5 năm, riêng tôm chế biến lộ trình giảm thuế 7 năm.

Hiện tại, mức thuế GSP mà EU dành cho Việt Nam đối với tôm nguyên liệu đông lạnh (HS 030617) là 4,2%; tôm chế biến đông lạnh (HS 160521) là 7%. Việt Nam có lợi thế hơn so với 2 nước đối thủ là Thái Lan và Trung Quốc vì 2 nước này không được hưởng GSP của EU.

Thay đổi từ ngành đặc thù

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, ngành tôm là ngành lao động đặc thù và vẫn đang sử dụng lao động vị thành niên tại một công đoạn chế biến đơn giản và nhẹ nhàng. Tuy nhiên, khi tham gia EVFTA, các quy tắc về lao động sẽ còn chặt chẽ hơn, đòi hỏi doanh nghiệp phải thay đổi để thích ứng với yêu cầu đặt ra trong EVFTA.

Để tận dụng được ưu đãi, doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng thực hiện và đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn về lao động và môi trường, các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững.

Cụ thể, theo cam kết trong EVFTA, nhóm các nguyên tắc về điều kiện lao động bao gồm: Quyền tự do liên kết và thương lượng tập thể của người lao động và người sử dụng lao động, xóa bỏ lao động cưỡng bức và lao động bắt buộc, cấm sử dụng lao động trẻ em, xóa bỏ các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất, xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp.

Các doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác, chú trọng liên kết chuỗi để nâng cao năng suất, chất lượng, kiểm soát tốt an toàn vệ sinh thực phẩm; cần chủ động tìm hướng hợp tác với các đối tác nước ngoài, đổi mới công nghệ, tham gia vào dây chuyền cung ứng toàn cầu.

Trong 5 tháng đầu năm nay, XK tôm Việt Nam sang EU đạt 243,4 triệu USD, giảm 26,3% so với cùng kỳ năm 2018. Anh, Đức, Hà Lan là 3 thị trường NK chính tôm Việt Nam trong khối. XK tôm sang Anh trong tháng 5 vừa qua đã có dấu hiệu tích cực, tăng 11,6% đạt hơn 18 triệu USD.

Bên cạnh ưu đãi về thuế, EVFTA còn mang lại cho DN XK của Việt Nam cơ hội tăng khả năng cạnh tranh so với đối thủ chưa có FTA với EU (Ấn Độ, Thái Lan). DN có thể tiết kiệm được chi phí sản xuất để tăng cạnh tranh vì có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các dịch vụ phục vụ sản xuất do Việt Nam cam kết mở cửa dịch vụ logistics, bảo hiểm, tài chính và dịch vụ phục vụ sản xuất khác…

DN cũng có điều kiện tham gia chuỗi cung ứng khu vực nhờ sự dịch chuyển đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia, được đảm bảo môi trường kinh doanh và thể chế ổn định, minh bạch hơn (nhờ cải thiện quy định, chính sách phù hợp theo các điều khoản FTA).

Tuy nhiên, sẽ có những thách thức mới cho ngành thủy sản Việt Nam khi tham gia EVFTA như: các điều kiện về hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng, quy tắc xuất xứ chặt hơn, có nhiều quy định mới và phức tạp hơn, trong khi sản phẩm của Việt Nam so với các nước đối tác FTA kém cạnh tranh hơn về giá thành…

Theo dự báo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, EVFTA sẽ góp phần giúp XK tôm của Việt Nam vào EU tăng thêm 4 - 6% trong năm nay.