Tuy nhiên, nếu muốn hướng đến phát triển bền vững, trái cây Việt Nam còn rất nhiều vấn đề phải giải quyết liên quan đến nâng cao chất lượng sản phẩm cạnh tranh với trái cây ngoại nhập ngay trên sân nhà và trên thị trường thế giới. Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Hữu Đạt, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam.

Ông đánh giá như thế nào về tình hình xuất khẩu trái cây của Việt Nam từ đầu năm đến nay?

Trong 7 tháng đầu năm 2017, xuất khẩu trái cây của Việt Nam có nhiều thuận lợi, các thị trường chính đều tăng trưởng cao, kim ngạch đạt trên 2 tỷ USD, tăng 49% so với cùng kỳ năm 2017. Hiện nay, thanh long đang dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu, chiếm tỷ trọng trên 50% so với tổng kim ngạch xuất khẩu trái cây Việt Nam, tiếp theo là nhãn chiếm 12,8%, sầu riêng 6,3%...

Hai mặt hàng thanh long và nhãn đạt kim ngạch cao do có quy trình trồng tốt, trồng tập trung với số lượng lớn, trồng rải vụ nên có sản phẩm quanh năm. Bên cạnh đó, hai loại trái cây này có quy trình thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch, quy trình đóng gói, vận tải chuyên nghiệp nên đạt chất lượng xuất khẩu tốt.

Nhìn chung, các loại trái cây xuất khẩu của Việt Nam đều có sự cải thiện nhất định về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, chưa gặp phải sự than phiền từ các thị trường xuất khẩu, kể cả thị trường khó tính như Mỹ, Nhật, Hàn, Chile… Những loại trái Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường này đều đáp ứng tiêu chuẩn sạch dịch hại, an toàn, đồng nhất, chất lượng, có hàng quanh năm cho thị trường.

Hiện có tình trạng trái cây ngoại nhập cùng loại với trái cây Việt Nam đang chiếm lĩnh một phần không nhỏ tại thị trường nội địa. Ông có lo ngại về khả năng trái cây Việt Nam thua trên sân nhà?

Trong 7 tháng đầu năm 2017, trái cây nhập khẩu có kim ngạch 850 triệu USD, tăng 103% so với cùng kỳ 2016. Tuy nhiên, theo khảo sát tại các hệ thống siêu thị các chợ đầu mối … thì tỉ lệ trái cây nhập khẩu được người tiêu dùng lựa chọn vẫn đang chiếm tỷ lệ 1/4 so với số lượng trái cây sản xuất trong nước. Bởi vì, tùy theo từng loại sản phẩm và khả năng tài chính để người tiêu dùng hướng đến chọn loại nào. Cụ thể như tại hệ thống siêu thị Lotte Việt Nam nhập các mặt hàng lê, táo, nho, kiwi nhưng với tỷ lệ rất ít. Các sản phẩm trái cây trong nước như sơ ri, thanh long, bơ, xoài cát, sầu riêng, măng cụt,… vẫn được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn, vì giá cả phù hợp với túi tiền của đa số người tiêu dùng. Với các mặt hàng trái cây nhập khẩu, chỉ phân khúc thị trường tiêu dùng khá, thu nhập cao mới ưu tiên chọn lựa vì họ không phải tính toán nhiều trong chi tiêu. Khi sản phẩm trái cây vào được hệ thống siêu thị của Tập đoàn Lotte, đều đã được trải qua các khâu kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm và chất lượng, nên phần còn lại chỉ là lựa chọn giá cả và độ tươi ngon. Đối với các loại trái cây nhập khẩu với giá cao, chiếm tỷ lệ 40% chỉ tập trung ở những thành phố lớn, phân khúc tiêu dùng cao cấp.

Tôi cho rằng, trên thực tế, mặc dù trái cây nhập khẩu về Việt Nam đang tăng dần so với những năm trước đây nhưng vẫn chưa đủ sức để đánh bật thị hiếu tiêu dùng trong nước mà đây là chất chất xúc tác để thúc đẩy ngành cây trong nước phát triển. Việc nhập khẩu các loại trái cây từ các nước đang tăng không phải là trở ngại lớn cho trái cây trong nước mà đây chính là động lực giúp cho người sản xuất, các doanh nghiệp cải thiện quy trình sản xuất, tuân thủ tiêu chí an toàn vệ sinh thực phẩm chặt chẽ hơn để làm ra sản phẩm chất lượng tốt, đủ khả năng cạnh tranh với sản phẩm từ nước ngoài ngay trên sân nhà.

Trái cây bày bán tại chợ Bến Thành Ảnh: Đăng Nguyên

Để phát triển bền vững, theo ông, cần có những giải pháp gì cho trái cây Việt Nam?

Những kết quả sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu trái cây Việt Nam thời gian qua sẽ tạo tiền đề cho trái cây Việt Nam phát triển theo tiêu chuẩn khu vực và thế giới, để từng bước hội nhập vào nền sản xuất lớn với chất lượng, an toàn, đồng nhất.

Muốn vậy, cần có sự liên kết để cải thiện chất lượng và nâng cao vệ sinh an toàn thực phẩm cho trái cây Việt Nam. Đó là sự liên kết giữa doanh nghiệp, nhà sản xuất kể cả tiêu thụ nội địa lẫn xuất khẩu. Liên kết tiếp theo là giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước để kiểm soát chất lượng. Làm thế nào để trái cây khi lưu thông trên thị trường cũng như xuất khẩu phải truy xuất được nguồn gốc. Và quan trọng là Việt Nam phải củng cố, xây dựng được một hệ thống kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm từ Trung ương đến địa phương có năng lực thực sự, hoạt động trung thực và vận hành hiệu quả!

Xin cảm ơn ông!