Nâng cao hiệu quả ứng dụng đề tài nghiên cứu khoa học ngành Hải quan vào thực tế
	Ngành Hải quan gắn nhiệm vụ nghiên cứu khoa học với hoạt động nghiệp vụ

Hội đồng tư vấn xét duyệt, giao trực tiếp nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp TCHQ năm 2021 (đợt 2).

Ngay từ đầu năm 2021, Viện NCHQ đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ (KHCN) cấp Bộ Tài chính, cấp TCHQ và cấp Viện, ứng phó linh hoạt với tình hình dịch bệnh, kịp thời bám sát tiến độ triển khai nghiên cứu, tháo gỡ khó khăn vướng mắc giúp chủ nhiệm nhiệm vụ KHCN và đơn vị chủ trì hoàn thành đúng tiến độ và đảm bảo chất lượng. Viện NCHQ đã chủ động trình Lãnh đạo Tổng cục phương thức lấy ý kiến các thành viên Hội đồng nghiệm thu bằng văn bản thay vì họp trực tiếp trong thời gian diễn ra dịch bệnh.

Để triển khai công tác NCKH trong toàn ngành, trong năm 2021, Viện NCHQ đã trình Lãnh đạo Tổng cục ban hành công văn số 2995/TCHQ-NCHQ về việc tăng cường công tác NCKH trong ngành Hải quan giai đoạn 2021-2030, trong đó chú trọng công tác NCKH ở các đơn vị trong ngành Hải quan như là một kế hoạch trọng tâm hàng năm, là nhiệm vụ chính trong công tác hiện đại hóa của các đơn vị, phấn đấu mỗi đơn vị nghiên cứu thành công một nhiệm vụ KHCN trong vòng 3 năm.

Viện NCHQ với tư cách là Cơ quan Thường trực Hội đồng khoa học Tổng cục Hải quan (HĐKH TCHQ), đầu mối khoa học của ngành, có trách nhiệm hướng dẫn các đơn vị triển khai và ứng dụng nhiệm vụ KHCN; đã ban hành cuốn Sổ tay hướng dẫn công tác NCKH ngành Hải quan, là công cụ tra cứu hữu hiệu, cầm tay chỉ việc cho cán bộ công chức trong quá trình NCKH.

Với chủ trương thích ứng linh hoạt với tình hình, không để dịch bệnh làm ảnh hưởng đến hoạt động khoa học của Ngành, ngay sau khi kết thúc thời gian giãn cách xã hội, đã tổ chức thành công Hội nghị trực tuyến tổng kết hoạt động của HĐKH TCHQ nhiệm kỳ VII (2018-2020), phương hướng hoạt động HĐKH TCHQ nhiệm kỳ VIII (2021-2023) tại 35 điểm cầu trong cả nước. Tại hội nghị, nhiều ý kiến tham luận của các đơn vị thuộc khối cơ quan Tổng cục cũng như tại các điểm cầu địa phương đã thẳng thắn đánh giá những kết quả đạt được trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ của HĐKH, cũng như chỉ ra những hạn chế, khó khăn cần sớm khắc phục, giúp Lãnh đạo Tổng cục nhìn nhận công tác NCKH một cách khách quan, mang lại hiệu quả cho công tác quản lý hải quan trong bối cảnh hướng tới mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh.

Ngay sau Hội nghị, thực hiện Thông báo kết luận của Phó Tổng cục trưởng TCHQ- Chủ tịch HĐKH TCHQ Lưu Mạnh Tưởng, Viện NCHQ đã tham mưu giúp Lãnh đạo Tổng cục ban hành Quyết định số 3028/QĐ-TCHQ ngày 23/11/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định 2081/QĐ-TCHQ ngày 16/7/2019 với 3 nội dung sửa đổi chính: thành lập Hội đồng thẩm định kinh phí đề tài, quy định đồng chủ nhiệm, và sửa đổi mẫu biểu Quyết định công nhận nhiệm vụ KHCN hoàn thành trong đó công nhận các thành viên tham gia nghiên cứu. Đồng thời ban hành Kế hoạch hành động và thành lập các Nhóm chuyên môn của HĐKH TCHQ nhiệm kỳ VIII (2021-2023).

Một trong những kết quả nổi bật của Viện NCHQ trong năm 2021 là việc xây dựng Định hướng NCKH cho giai đoạn 2 năm 2022-2023 thay vì định hướng hàng năm, với cách thức đổi mới. Định hướng NCKH ngoài các vấn đề chung của toàn ngành, còn được xác định cụ thể cho khối cơ quan Tổng cục và các đơn vị Hải quan địa phương. Theo đó, các đơn vị thuộc khối cơ quan TCHQ sẽ tập trung nghiên cứu các vấn đề mang tính chất định hướng chung cho các lĩnh vực của Ngành, những vấn đề có tính chất rộng, mở đường hoặc mang tính lý luận chuyên sâu; ứng dụng công nghệ hiện đại phù hợp với mục tiêu cải cách, phát triển và hiện đại hóa trên tất cả các lĩnh vực hoạt động. Các cục hải quan địa phương nghiên cứu những vấn đề phát sinh trong quá trình triển khai thực hiện các mục tiêu cải cách, hiện đại hóa theo khu vực, tuyến biên giới, loại hình xuất nhập khẩu… hoặc những vấn đề phát sinh trong hoạt động nghiệp vụ cần có cơ sở khoa học để giải quyết các vướng mắc theo đặc thù quản lý của từng đơn vị.

Việc phân chia này sẽ phù hợp với tình hình thực tiễn của đơn vị, dần đưa các đơn vị địa phương tiếp cận vấn đề nghiên cứu, phát huy tính khoa học sáng tạo trong thực tiễn nghiệp vụ phát sinh, còn các đơn vị Vụ, Cục có khả năng phát huy tính tham mua tổng hợp những vấn đề mang tính dài hơi, phù hợp với các yêu cầu đặt ra trong công văn 2995/TCHQ-NCKH về tăng cường công tác NCKH trong ngành.

Cũng trong năm 2021, Viện NCHQ đã hoàn thành 2/5 đề tài cấp Bộ được giao năm 2020 cho TCHQ, triển khai 1 đề tài cấp Bộ năm 2021. Đối với các đề tài cấp Tổng cục, hoàn thành 5/13 đề tài giao năm 2020 và triển khai 4 đề tài năm 2021. Hoàn thành 6/6 đề tài cấp Viện giao năm 2020 và triển khai 6 đề tài năm 2021.

Công tác xuất bản Bản tin Nghiên cứu Hải quan đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng, hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích theo Giấy phép xuất bản, góp phần về công tác tuyên truyền các hoạt động của ngành Hải quan, đặc biệt tập trung đánh giá về ảnh hưởng của đại dịch covid-19 đến hoạt động của Hải quan; công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; xây dựng mô hình Hải quan số, hướng tới Hải quan thông minh.

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2021 và triển khai công tác năm 2022 của Viện NCHQ, Phó Tổng cục trưởng TCHQ Lưu Mạnh Tưởng đã đánh giá cao những kết quả đạt được của đơn vị trong một năm đầy khó khăn vì dịch bệnh, khẳng định được vị thế của Viện trong công tác NCKH của ngành Hải quan, ngành Tài chính. Bước sang năm 2022, tình hình kinh tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid, ngành Hải quan cũng không nằm ngoài dự báo đó nên đòi hỏi việc áp dụng thành tựu KHCN vào hoạt động của Ngành phải được triển khai mạnh mẽ hơn, thực sự: “Đổi mới - Sáng tạo”, nhất là chuẩn bị sửa đổi Quyết định 65/2015/QĐ-TTg ngày 17/12/2015 của Thủ tướng Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của TCHQ trực thuộc Bộ Tài chính. Do đó, Viện NCHQ cần xác định nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của đơn vị, tập trung triển khai những vấn đề sau:

Một là, tập trung đánh giá tình hình hoạt động và phát triển của Viện NCHQ trong bối cảnh hiện nay trên cơ sở Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021 - 2030.

Hai là, chủ động xây dựng đề án về cơ chế tự chủ tài chính giai đoạn 2023-2025, đánh giá những thuận lợi, khó khăn khi áp dụng cơ chế tự chủ giai đoạn 2020-2022, từ đó đề xuất, kiến nghị phù hợp.

Ba là, tích cực, chủ động tham mưu, đề xuất định hướng NCKH gắn với thực tiễn; tiếp tục quản lý chặt chẽ thời gian và tiến độ hoàn thành nhiệm vụ NCKH nhằm đảm bảo đúng quy chế tài chính; tập trung giám sát vấn đề sở hữu trí tuệ trong các sản phẩm NCKH.

Bốn là, đẩy mạnh và chủ động phối hợp với các Cục Hải quan địa phương triển khai hoạt động nghiên cứu để có được công trình NCKH đạt chất lượng cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn;

Năm là, nâng cao chất lượng bài viết về chuyên đề NCHQ trên Bản tin Nghiên cứu Hải quan, đăng tải các bài viết về thông lệ, về kinh nghiệm của Hải quan quốc tế hiện đại, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho Hải quan Việt Nam.