Công chức Hải quan Tân Thanh (Cục Hải quan Lạng Sơn) hướng dẫn DN đóng gói mặt hàng vải thiều xuất khẩu. Ảnh: H.Nụ

Thị trường xuất khẩu chủ chốt

Trong 9 tháng của năm 2024, kim ngạch thương mại song phương Việt Nam-Trung Quốc đạt gần 148,6 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc ước đạt 43,56 tỷ USD, nhập khẩu từ Trung Quốc sơ bộ đạt 105 tỷ USD, chiếm gần 38% tổng kim ngạch nhập khẩu cả nước.

Riêng mặt hàng rau quả, 9 tháng Trung Quốc tiếp tục là thị trường lớn nhất với kim ngạch đạt 3,79 tỷ USD, tăng 37,82% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm đến 67,2% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả cả nước.

Bà Lê Thị Mỹ Hạnh, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Banana Brothers Farm – doanh nghiệp đang xuất khẩu chuối sang thị trường Trung Quốc cho biết, hiện nhu cầu trái cây của thị trường thế giới rất lớn, trong đó Trung Quốc là thị trường xuất khẩu rất tiềm năng cho trái cây Việt.

Theo bà Hạnh, với các mặt hàng nông sản, trái cây tươi xuất khẩu, việc tuân thủ và đảm bảo chất lượng sản phẩm là điều quan trọng nhất. Thị trường Trung Quốc cũng như Nhật, Hàn hay châu Âu, Mỹ... đều có những tiêu chuẩn quy chuẩn chung tương tự nhau về chất lượng, vi lượng thuốc bảo vệ thực vật để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.

Đại diện Banana Brothers Farm phân tích, nếu như các doanh nghiệp xuất khẩu trái cây chỉ chú trọng các thị trường châu Âu, Mỹ... mà bỏ qua Trung Quốc sẽ là sai lầm lớn, bởi châu Âu, Mỹ là những thị trường có khoảng cách địa lý rất xa, vấn đề phí cước và thời gian vận chuyển trái cây tươi không hề thuận lợi.

Hơn nữa, Trung Quốc được gọi là thị trường tỷ dân bởi mức tiêu thụ các mặt hàng trái cây tươi rất lớn, rất tiềm năng.

“Đặc biệt nhu cầu tiêu thụ chuối tại đất nước này rất cao, do đó xuất khẩu chuối nói riêng và trái cây tươi nói chung sang nước láng giềng không phải là câu chuyện cạnh tranh nữa mà là câu chuyện chúng ta có đủ sức để đáp ứng được hay không?”, bà Hạnh nêu vấn đề và cho biết thêm các đối tác là doanh nghiệp nhập khẩu tại Trung Quốc rất nhiệt tình, tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam đảm bảo nguồn trái cây tươi xuất sang nước bạn nhanh nhất và tốt nhất.

Đồng thời, cộng đồng người tiêu dùng Trung Quốc cũng đánh giá rất cao, trân trọng các sản phẩm trái cây tươi từ Việt Nam. Do đó, xuất khẩu trái cây tươi tại Trung Quốc luôn là thị trường tiềm năng.

Cùng chung nhận định, bà Nguyễn Thị Diễm Hằng, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Thực phẩm dinh dưỡng hữu cơ Việt Nam cho rằng, với hơn 11 năm xuất khẩu sang Trung Quốc, doanh nghiệp có thể khẳng định Trung Quốc là thị trường rất tiềm năng, hơn nữa người tiêu dùng thị trường này cũng có lối sống và phong cách mua sắm khá giống người Việt Nam.

Do đó đây là thị trường doanh nghiệp Việt Nam nên tiếp tục đầu tư, khai thác bởi những lợi thế từ logistics gần.

Theo Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), Trung Quốc luôn được xác định là thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lớn và quan trọng hàng đầu của Việt Nam. 9 tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang Trung Quốc đạt 9,26 tỷ USD.

Đến nay, Việt Nam đã có 14 mặt hàng nông sản xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, gồm: sầu riêng, tổ yến, khoai lang, thanh long, nhãn, chôm chôm, xoài, mít, dưa hấu, chuối, thạch đen, măng cụt, vải và chanh dây.

Sầu riêng, thanh long... của Việt Nam rất được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng, lượng nhập khẩu mặt hàng này từ Việt Nam chiếm khoảng 1/5 tổng lượng nông sản nhập khẩu từ ASEAN.

Cũng theo Cục Xúc tiến thương mại, thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong công tác đàm phán với Trung Quốc mở cửa thêm thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng rau quả khác của Việt Nam như bưởi da xanh, dừa tươi, bơ, dứa, vú sữa, chanh, dưa lưới...

Đề xuất nâng cao hiệu quả và điều tiết tốt tốc độ thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu tại khu vực cửa khẩu thuộc biên giới giữa Việt Nam - Trung Quốc, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản có tính chất thời vụ; chuyển nhanh, chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch.

Với những nỗ lực trên, nhân chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đến Trung Quốc vào tháng 8/2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký 3 nghị định thư, mở đường cho việc xuất khẩu dừa tươi, sầu riêng đông lạnh và cá sấu sang thị trường này.

Việc ký kết các Nghị định thư cho phép xuất khẩu chính ngạch nông sản đã tạo sức bật cho nhiều loại nông sản của Việt Nam tại thị trường này. Sầu riêng là một ví dụ.

Sau khi có Nghị định thư về xuất khẩu chính ngạch sầu riêng sang Trung Quốc, giá trị xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang thị trường này trong 2 năm trở lại đây đã lớn hơn rất nhiều so với các năm trước cộng lại.

Năm 2022, xuất khẩu sầu riêng đạt 420 triệu USD, năm 2023 đạt 2,3 tỷ USD, tăng gấp 5 lần so với năm 2022 và tăng gấp 10 lần so với năm 2021, trong đó trên 90% xuất sang Trung Quốc.

Khai thác lợi thế

Cục Xúc tiến thương mại cũng đánh giá, những kết quả đạt được thời gian qua chưa tương xứng với tiềm năng, nhu cầu và thế mạnh của mỗi bên. Hiện nay, ngoài 14 loại nông sản đi theo đường chính ngạch, hầu hết mặt hàng còn lại xuất qua kênh buôn bán biên giới (tiểu ngạch), trong khi nhu cầu tiêu thụ trái cây của thị trường Trung Quốc rất lớn và khả năng cung ứng trái cây đặc sản, chất lượng cao của Việt Nam rất dồi dào; cùng với đó là lợi thế về các Hiệp định thương mại song phương và đa phương mà hai nước cùng là thành viên.

Đặc biệt, Việt Nam cũng là quốc gia có hơn 1.450 km đường biên giới (đường thủy, đường bộ) với Trung Quốc, nên chi phí logistics thấp, cạnh tranh hơn so với các nước. Vì vậy, hiện còn dư địa rất lớn cho các doanh nghiệp kinh doanh trái cây của hai nước khai thác, phát huy.

Tại kỳ họp lần thứ 13 Ủy ban hợp tác kinh tế, thương mại Việt Nam - Trung Quốc, diễn ra ngày 29/9/2024, tại Trung Quốc, Bộ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào đề xuất phía Việt Nam tăng cường hợp tác đầu tư và chuỗi cung ứng; trong đó chú trọng triển khai các văn kiện hợp tác đầu tư và sáng kiến kinh tế số - phát triển xanh đã được hai bên thống nhất; đề nghị Việt Nam có chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển các dự án điện; hợp tác khu công nghiệp; tiếp tục đàm phán và ký kết biên bản ghi nhớ (MOU) về tăng cường hợp tác kinh tế trong chuỗi sản xuất và cung ứng...

Cùng đó, Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào cũng kiến nghị giải pháp thúc đẩy hợp tác thương mại, trong đó có việc đàm phán và ký kết văn kiện hợp tác thương mại nông sản; tăng cường hợp tác thương mại điện tử; tăng cường trao đổi về tiêu chuẩn, đánh giá sự phù hợp của sản phẩm xuất nhập khẩu; giải quyết thỏa đáng các vụ điều tra chống bán phá giá... Mặt khác hai bên thảo luận và hoàn tất tiến trình gia nhập vào các hiệp định thương mại tự do của các thành viên mới.

Đưa ra các giải pháp mới để thúc đẩy và tăng cường hơn nữa quan hệ kinh tế - thương mại song phương hai nước Việt Nam - Trung Quốc, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đề xuất hai bên tăng cường hợp tác, đảm bảo thông quan thông suốt tại các cửa khẩu; phối hợp phân luồng thông quan hàng hóa, thông báo trước cho nhau thông tin thông quan đối với các sản phẩm cơ điện, nông thủy sản, trái cây và các hàng hóa khác…

Đồng thời, phối hợp phân luồng hàng hóa cân bằng và hiệu quả giữa các cửa khẩu biên giới đất liền. Hiện nay lượng hàng hóa xuất nhập khẩu vẫn tập trung quá nhiều tại tỉnh Lạng Sơn, trong khi đó, các cửa khẩu khác tại Quảng Ninh, Cao Bằng, Lào Cai cũng đã được đầu tư hạ tầng giao thông, bến bãi rất tốt, tuy nhiên chưa được khai thác triệt để.

Bên cạnh đó, hai bên cần không ngừng nâng cấp, cải thiện hạ tầng cửa khẩu biên giới, bởi hiện nay, lưu lượng người, phương tiện, hàng hóa qua các cửa khẩu giữa hai nước cũng như thương mại song phương đang tăng trưởng rất mạnh…