Chuyên gia kinh tế TS. Cấn Văn Lực:

Điều hành chủ động, linh hoạt, thích ứng

Chuyên gia kinh tế TS. Cấn Văn Lực.

Các cơ quan quản lý cần nâng cao hơn nữa hiệu quả trong phối hợp chính sách, đặc biệt giữa chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, chính sách giá cả và các chính sách vĩ mô khác, nhằm đảm bảo thực hiện tốt các cân bằng giữa kiểm soát lạm phát và tăng trưởng, giữa cân đối ngân sách và hỗ trợ doanh nghiệp, người dân. Các bộ, ngành cần tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ theo hướng chủ động, linh hoạt, thích ứng và nới lỏng phù hợp, đồng bộ các công cụ nhằm bình ổn tỷ giá, giảm lãi suất, điều hành tăng trưởng tín dụng, cho phép cơ cấu lại nợ ở mức độ phù hợp; phối hợp chặt chẽ, hài hòa với chính sách tài khóa mở rộng có trọng tâm, trọng điểm… nhằm có thêm nguồn lực hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng.

Chính sách tiền tệ cần phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa

GS.TS. Tô Trung Thành, Trưởng Phòng Quản lý khoa học và nghiên cứu giảng dạy tại Khoa Kinh tế học, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, trước sức ép lớn từ chính sách tiền tệ trên thế giới, chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa trong nước cũng chịu nhiều ảnh hưởng.

GS. TS. Tô Trung Thành.

Theo ông, tăng trưởng kinh tế vĩ mô đang và sẽ phải đối mặt với những vấn đề gì?

Mới đây, trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố ấn phẩm thường niên “Kinh tế Việt Nam năm 2022 và triển vọng năm 2023: Ổn định và phát triển thị trường bất động sản”. Nghiên cứu từ ấn phẩm cho thấy, những diễn biến kinh tế thế giới năm 2022 và những tháng đầu năm 2023 đã tác động mạnh mẽ đến kinh tế Việt Nam. Mặc dù kinh tế Việt Nam phục hồi nhanh nhưng chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế còn thấp, thể hiện ở năng suất và chất lượng lao động còn thấp, đóng góp của kinh tế số và mức độ đổi mới sáng tạo còn khiêm tốn, hiệu quả môi trường của tăng trưởng đang ở mức báo động.

Khu vực doanh nghiệp cũng đang gặp nhiều khó khăn, tiềm lực tài chính cũng như quy mô còn rất nhỏ bé. Hiện doanh nghiệp gặp khó, đơn hàng giảm sút do nhu cầu tiêu dùng và đầu tư suy giảm trên toàn cầu; chi phí đầu vào gia tăng, những biến động trên thị trường năng lượng làm tăng sức ép về chi phí đối với các doanh nghiệp; biến động trên thị trường bất động sản ảnh hưởng đến niềm tin của các nhà đầu tư khiến kênh huy động trái phiếu trở nên khó khăn cho các doanh nghiệp nói chung...

Đâu sẽ là động lực tăng trưởng cho kinh tế Việt Nam trước những vấn đề trên, thưa ông?

Hiện đầu tư công vẫn là trụ cột tăng trưởng chính. Đầu tư công đang được quyết liệt đẩy mạnh và sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong năm 2023, đóng góp lớn vào đầu tư xã hội. Đầu tư công cũng bổ trợ cho khu vực tư nhân – khu vực này còn khó khăn trong mô hình tăng trưởng còn phụ thuộc lớn vào đầu tư và tín dụng. Vấn đề là làm thế nào để giải ngân đầu tư công hiệu quả hơn, nên cần những giải pháp tháo gỡ về thủ tục, giải phóng mặt bằng… cũng như tăng cường trách nhiệm người đứng đầu. Về dài hạn, việc đẩy nhanh giải ngân đầu tư công cần sự phối hợp đồng bộ, liên thông giữa hệ thống các luật về xây dựng, đấu thầu, đầu tư công…

Ngoài ra, kinh tế Việt Nam còn có động lực đến từ các yếu tố cơ bản có triển vọng tốt, như ngành công nghiệp chế biến, chế tạo – chiếm tỷ trọng khoảng 25% GDP – đang có sức bật trở lại, với sự hỗ trợ của khu vực FDI; sự khôi phục của ngành dịch vụ du lịch và lưu trú cùng hiệu quả từ các chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Mới đây, chính sách hỗ trợ gia hạn về thuế, tiền thuê đấy đã được ban hành, cùng với đó là dự kiến tiếp tục giảm thuế GTGT, đây đều là những chính sách quan trọng giúp hỗ trợ và tăng động lực cho các doanh nghiệp phục hồi và phát triển.

Có thể thấy, những vấn đề nêu trên không mới, diễn biến từ năm này sang năm khác, nên theo ông, đâu sẽ là những thay đổi cần chú ý?

Trước sức ép lớn từ chính sách tiền tệ trên thế giới, chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa trong nước cũng chịu nhiều ảnh hưởng. Nghiên cứu của chúng tôi đã chỉ ra “bộ ba bất khả thi” gồm: ổn định tỷ giá, tự do lưu chuyển vốn và tính độc lập của chính sách tiền tệ. Với nền kinh tế có độ mở lớn cả về thương mại và tài chính như hiện nay, Việt Nam cần lựa chọn ưu tiên chính sách tiền tệ độc lập là mục tiêu quan trọng nhất.

Chính sách tiền tệ của Việt Nam là chính sách đa mục tiêu, vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa kiểm soát giá cả, lạm phát, ổn định đồng tiền. Vì thế, trong dài hạn, khi theo đuổi chính sách lạm phát mục tiêu thì Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần chuyển sang cơ chế quản lý tỷ giá linh hoạt hơn. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, khi khó có thể thả nổi tỷ giá, việc điều hành tỷ giá cần được cân nhắc kỹ lưỡng, bám sát diễn biến quan hệ cung - cầu ngoại tệ trên thị trường, tránh những cú sốc trong bối cảnh các nền tảng vĩ mô chưa thực sự ổn định. Tháng 3 vừa qua, NHNN đã 2 lần giảm lãi suất điều hành để hỗ trợ nền kinh tế, nhưng nếu thời gian tới tiếp tục có những tác động lớn từ nền kinh tế thế giới thì chính sách tiền tệ lại phải giữ ổn định tỷ giá, tăng lãi suất nên không độc lập để hỗ trợ kinh tế.

Vì thế, NHNN cần lựa chọn một mô hình “trung dung”, chấp nhận ổn định tỷ giá ở một mức độ nhất định, gia tăng mạnh dự trữ ngoại hối đi kèm với các biện pháp trung hòa có hiệu lực mạnh và chấp nhận được các chi phí phát sinh và mấu chốt là phải lựa chọn cách thức kiểm soát vốn hiệu quả.

Ngoài ra, chính sách tiền tệ cần phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa, đó là tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng cũng như tháo gỡ những khó khăn cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán để mở ra các kênh huy động vốn, tăng niềm tin của doanh nghiệp vào các thị trường vốn. Đồng thời, cơ quan quản lý nên cân nhắc dừng gói hỗ trợ lãi suất 2% qua hệ thống ngân hàng, chuyển nguồn lực ngân sách sang các gói hỗ trợ khác.

Chính sách tài khóa thời gian tới cần chi tiêu đúng trọng tâm, tiết kiệm. Trong quá trình thực thi chính sách, các chính sách hỗ trợ cần tăng cường hơn nữa và minh bạch, giảm thiểu những phiền hà về thủ tục và quy trình tiếp cận các gói hỗ trợ.

Cùng với những giải pháp về tiền tệ - tài khóa, nền kinh tế cần thực hiện những cải thiện nào, thưa ông?

Để nền kinh tế phục hồi và phát triển bền vững thì đổi mới thể chế vẫn là quan trọng nhất, đây là giải pháp mang tính dài hạn, đảm bảo cho những rủi ro trong tương lai. Nền kinh tế phải tạo được nền tảng thì mới phản ứng tích cực trước những cú sốc từ kinh tế thế giới. Do đó, đổi mới thể chế ở đây là phải xây dựng Chính phủ kiến tạo, kiên trì cải thiện môi trường kinh doanh thông thoáng và bình đẳng, đảm bảo lợi ích của các nhà đầu tư và doanh nghiệp. Thể chế tốt cũng sẽ góp phần giảm chi phí cho doanh nghiệp, khôi phục niềm tin cho doanh nghiệp trước những biến động của thị trường.

Xin cảm ơn ông!

Hương Dịu (thực hiện)