Giáo dục - đào tạo là một trong những lĩnh vực chưa ban hành được Nghị định hướng dẫn thực hiện. Ảnh: ĐỖ HÒA

	BHXH Việt Nam đồng hành cùng Hiệp hội An sinh xã hội Đông Nam Á
	Chuẩn bị tốt nhất để chào đón thiên thần nhỏ
	Tăng tuổi nghỉ hưu cần thực hiện đồng bộ với các chính sách an sinh xã hội khác
	Đảm bảo an sinh xã hội trước cuộc cách mạng 4.0

Mới ban hành 2/8 nghị định

Năm 2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2015/NĐ-CP là Nghị định khung quy định các vấn đề chung về cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập. Theo đó, các đơn vị sự nghiệp công lập được phân thành 4 loại sau: Đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên; đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; đơn vị sự nghiệp công lập do NSNN bảo đảm chi thường xuyên.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long: Thời gian qua, một số đơn vị như trường đại học, bệnh viện đã đi đúng hướng khi thực hiện tự chủ, không phụ thuộc vào “bầu sữa” ngân sách. Nhờ tự chủ đã có nguồn thu, từ đó vừa đầu tư cơ sở vật chất, vừa nâng cao đời sống của cán bộ, nhân viên. Do đó, thời gian tới, chúng ta cần hoàn thiện cơ chế để đẩy mạnh hơn nữa việc tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. Tuy nhiên, cần xác định rõ mục tiêu, nguyên tắc cụ thể đối với từng đối tượng phải tự chủ tài chính. Đối với lộ trình tính đủ chi phí vào giá dịch vụ công, một số loại hình dịch vụ (học phí ở bậc học phổ thông như đề xuất của Bộ Tài chính), vẫn cần nhà nước hỗ trợ một phần, tránh tác động tăng giá quá cao, ảnh hưởng tới an sinh xã hội.

Nghị định 16 được ban hành đã mang lại một số kết quả tích cực, như: Tăng quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập trong sử dụng tài sản, nguồn lực tài chính, nhân lực trong cung cấp dịch vụ công, tạo điều kiện sử dụng các thế mạnh về tài sản, nguồn lực tài chính, nhân lực để cung cấp dịch vụ công theo cơ chế thị trường; tăng số lượng dịch vụ công, đa dạng hóa loại hình, nâng cao chất lượng dịch vụ công cung cấp...

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả tích cực, thực tiễn thời gian qua cho thấy tồn tại một số hạn chế. Trước tiên phải kể đến việc xây dựng văn bản hướng dẫn Nghị định 16 chậm. Theo quy định thì Nghị định 16 chỉ ban hành các nội dung có tính chất quy định khung; tiếp theo Nghị định 16, các bộ quản lý ngành, lĩnh vực phải trình Chính phủ ban hành 7 Nghị định của 7 lĩnh vực (giáo dục - đào tạo; y tế; văn hóa- thể thao và du lịch; giáo dục nghề nghiệp; thông tin truyền thông và báo chí; khoa học và công nghệ; sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác). Tuy nhiên, do đặc thù của lĩnh vực giáo dục đào tạo và trên cơ sở đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chính phủ đã đồng ý tách thành 2 Nghị định về giáo dục đại học và giáo dục phổ thông, giáo dục khác. Như vậy, số lượng Nghị định tự chủ phải ban hành là 8 Nghị định.

Đến nay, mới 2 Nghị định trong số đó được ban hành là Nghị định số 54/2016/NĐ-CP ngày 14/6/2016 quy định cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học và công nghệ công lập; Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016 quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác. Vẫn còn “tồn” 6 Nghị định.

Hạn chế thứ hai là hiện nay cơ chế phân bổ, quản lý, sử dụng kinh phí NSNN cho cung cấp dịch vụ công về cơ bản vẫn thực hiện theo yếu tố đầu vào, theo chức năng, nhiệm vụ, theo mức độ phân loại tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập ổn định trong 3 năm; chưa gắn việc giao dự toán với số lượng, chất lượng sản phẩm, dịch vụ công.

Bên cạnh đó, cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ cung ứng sản phẩm dịch vụ sự nghiệp công cũng còn hạn chế như: Số lượng danh mục sản phẩm, dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN áp dụng các phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu còn hạn chế và chưa được quy định cụ thể, rõ ràng.

Hơn nữa, chưa xây dựng được tiêu chuẩn dịch vụ và các tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ sự nghiệp công để kiểm định chất lượng cung ứng dịch vụ làm cơ sở cấp kinh phí hoạt động cho đơn vị sự nghiệp công lập và sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động kém hiệu quả. Việc thanh tra, kiểm tra và đánh giá hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập còn nhiều hạn chế do thiếu nhiều các tiêu chí đánh giá chất lượng từng loại hình dịch vụ sự nghiệp công.

Đặt ra nguyên tắc

Trước thực trạng nói trên, Bộ Tài chính đang nghiên cứu xây dựng một Nghị định mới thay thế Nghị định 16 nhằm khắc phục tồn tại, hạn chế và đáp ứng yêu cầu thực tế về việc giao quyền tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.

Điều đầu tiên được Bộ Tài chính đề cập là lộ trình. Theo quy định hiện nay, đến năm 2020, giá dịch vụ công phải tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định. Tuy nhiên, nhiều bộ, ngành, địa phương vẫn chưa điều chỉnh hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh giá dịch vụ sự nghiệp công theo lộ trình. Mới có lĩnh vực y tế đã ban hành khung giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh có bảo hiểm y tế và không có bảo hiểm y tế.

Điều này dẫn đến việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính còn chưa đầy đủ, thiếu minh bạch và NSNN vẫn phải tiếp tục bao cấp các đơn vị sự nghiệp công lập. Khắc phục tồn tại nêu trên, dự thảo Nghị định lần này quy định nguyên tắc: Đến năm 2021, giá cung cấp dịch vụ công cần được tính đầy đủ chi phí. Đồng thời dự thảo bổ sung quy định cụ thể, trong trường hợp chưa ban hành được định mức kinh tế kỹ thuật, thì các chi phí trực tiếp và chi phí quản lý để cung cấp dịch vụ sự nghiệp công được xác định theo số thực hiện bình quân của 3 năm trước liền kề.

Tuy vậy, Bộ Tài chính cho rằng, trên thực tế sẽ vẫn còn một số loại dịch vụ công mang tính thiết yếu, ảnh hưởng đến an sinh xã hội trong lĩnh vực giáo dục, y tế, sẽ chưa tính được đầy đủ chi phí cung cấp dịch vụ trong giá, vẫn cần tiếp tục duy trì cơ chế nhà nước hỗ trợ một phần chi phí cung cấp dịch vụ. Ví dụ như đối với giáo dục phổ thông, theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo trên cơ sở tổng hợp của các địa phương, đối với năm học 2017-2018, mức thu học phí trung bình cấp học mầm non khoảng 80.000 đồng/1 tháng/1 học sinh (0,8 triệu đồng/năm/học sinh), cấp trung học cơ sở khoảng 55.000 đồng/1 tháng/1 học sinh (0,55 triệu đồng/năm/học sinh), cấp trung học phổ thông 70.000 đồng/1 tháng/1 học sinh (0,7 triệu đồng/năm/học sinh).

So với chi phí đào tạo (số chi từ ngân sách cho giáo dục phổ thông) mức học phí hiện nay còn rất thấp, không đáng kể so với chi phí đào tạo. Nếu thực hiện tính đủ chi phí vào giá dịch vụ thì dự kiến mức học phí giáo dục phổ thông sẽ phải tăng từ 9-10 lần so với hiện nay, như vậy sẽ không khả thi với mức đóng góp của xã hội.

Vì vậy, dự thảo Nghị định bổ sung quy định: “Lộ trình tính giá đối với giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và giá dịch vụ giáo dục, đào tạo tại cơ sở giáo dục, đào tạo của Nhà nước thực hiện theo quy định của pháp luật về giá và pháp luật chuyên ngành”.