Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan KCN Mỹ Phước, Cục Hải quan Bình Dương. Ảnh: T.D

Xu hướng tất yếu

Theo TS. Nguyễn Hoàng Tuấn, Khoa Thuế và Hải quan (Học viện Tài chính), các đại lý làm thủ tục hải quan vừa phải thực hiện chuyển đổi ứng dụng công nghệ hiện đại để theo kịp với những giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới vừa phải đảm bảo sự tuân thủ pháp luật, sự kiểm soát và đảm bảo an ninh từ cơ quan Hải quan để từ đó đảm bảo hoạt động một cách có hiệu quả.

Cùng với quá trình hiện đại hoá hải quan và sự phát triển của thương mại điện tử xuyên biên giới hiện nay được dự báo có những bước tăng trưởng mạnh mẽ với mức doanh thu dự kiến 7.400 tỷ USD vào năm 2025.

Theo dự báo của Amazon Global Selling, thương mại điện tử có thể trở thành ngành xuất khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam trong 5 năm tới, với giá trị xuất khẩu dự kiến lên đến 296.300 tỷ đồng vào năm 2027.

Các giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới với quy mô ngày càng lớn như vậy, đặc biệt là giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B), doanh nghiệp với người tiêu dùng (B2C) và giữa các người tiêu dùng (C2C), đang đặt ra một số thách thức mới không chỉ cho các cơ quan quản lý của chính phủ các nước như Việt Nam mà cả với những nhà cung cấp dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan.

Cũng theo TS. Nguyễn Hoàng Tuấn, thách thức đầu tiên là năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện các dịch vụ hải quan đối với các giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới. Bên cạnh đó với đặc thù các giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới diễn ra với khối lượng lớn và tần suất nhanh đòi hỏi việc xử lý thông tin dữ liệu phục vụ thực hiện thủ tục hải quan cũng phải kịp thời và chính xác.

Bên cạnh đó, các đại lý làm thủ tục hải quan phải đối mặt với nguy cơ bị lợi dụng tiếp tay cho các hoạt động tội phạm thông qua thương mại điện tử xuyên biên giới như buôn bán ma tuý, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, hoạt động rửa tiền… do tính chất toàn cầu và phi biên giới của các hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới.

“Tỷ lệ đứng tên đại lý làm thủ tục hải quan để thực hiện các hoạt động thủ tục hải quan vẫn còn chiếm tỷ lệ thấp mà thực tế lại chủ yếu hoạt động phía sau bằng dùng danh nghĩa nhân viên của doanh nghiệp có hàng hoá xuất khẩu nhập khẩu. Chính điều này đang tiềm ẩn những rủi ro về trách nhiệm pháp lý và chuyển giao trách nhiệm pháp lý giữa các bên khi xảy ra các vi phạm, tranh chấp giữa các bên trong quá trình thực hiện dịch vụ thủ tục hải quan.

Đặc biệt là khi các chủ thể tham gia vào các giao dịch với nhau và giao dịch với các đại lý làm thủ tục hải quan diễn ra hầu như hoàn toàn trên nền tảng điện tử, không có sự quen biết”, TS. Nguyễn Hoàng Tuấn nêu.

Có chính sách ưu tiên cho đại lý

Chính vì vậy, để có thể nâng cao được vai trò và chất lượng dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan trong hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới, theo TS. Nguyễn Hoàng Tuấn, cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật có liên quan làm cơ sở pháp lý cho việc triển khai và thực hiện.

Trước hết là các quy định pháp luật về thương mại điện tử xuyên biên giới, bởi các quy định hiện tại ở Việt Nam còn nhiều điểm không phù hợp hoặc còn thiếu đã khiến việc xác định vai trò và trách nhiệm tương ứng của các bên liên quan trong đó có đại lý hải quan đến thương mại điện tử xuyên biên giới gặp khó khăn.

Cùng với việc hoàn thiện các quy định pháp luật về thương mại điện tử xuyên biên giới thì cũng cần phải xây dựng hoàn chỉnh các chính sách ưu tiên trong hoạt động cho các đại lý làm thủ tục hải quan và nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan để khuyến khích các đối tượng này đứng tên và chịu trách nhiệm đối với các hoạt động thông quan hàng hóa.

Bên cạnh đó, cần tăng cường năng lực và chất lượng nhân viên đại lý hải quan. Theo đánh giá hiện nay năng lực của đa số các đại lý làm thủ tục hải quan hiện nay chưa cao, không đồng đều, số lượng nhân viên có chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan còn ít. Đội ngũ nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan chưa nắm bắt sâu và kịp thời các kiến thức về pháp luật hải quan, các chính sách quản lý hàng hóa XNK, kê khai tính thuế, xác định trị giá tính thuế, áp mã số HS... để xảy ra sai sót trong quá trình làm thủ tục hải quan.

Đặc biệt, cần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật hải quan của các đại lý làm thủ tục hải quan thông qua tăng cường mối quan hệ hợp tác Hải quan - Doanh nghiệp.