Đường dây 500kV mạch 3 từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên) đã hoàn thành vượt tiến độ sau hơn 6 tháng thi công thần tốc. Ảnh: EVN

Áp lực phải hoàn thành mục tiêu

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công ước 10 tháng năm 2024 của cả nước đạt 52,29% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn mức 56,74% của cùng kỳ năm 2023. 29/44 bộ, cơ quan trung ương và 22/63 địa phương giải ngân thấp hơn bình quân chung của cả nước.

Đặc biệt, có một số bộ, cơ quan trung ương có tỷ lệ giải ngân rất thấp như: Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (0%), Ủy ban Dân tộc (1,12%), Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1,35%), Đại học Quốc gia TPHCM (5,01%), Đại học Quốc gia Hà Nội (9%), Bộ Ngoại giao (10,03%)…

Một số địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp như: TPHCM (19,63%), Phú Yên (24,63%), Kon Tum (27,45%), Quảng Ngãi (27,98%)…

Báo cáo của Bộ Tài chính cũng nêu, việc một số địa phương đề ra kế hoạch lớn nhưng tỷ lệ giải ngân không cao nên ảnh hưởng rất lớn đến tỷ lệ giải ngân chung của cả nước. Điển hình như TPHCM được giao 79.263,78 tỷ đồng, chiếm 11,8% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao cả nước nhưng chỉ mới giải ngân 19,63%; TP Hà Nội được giao 81.033 tỷ đồng, chiếm 12,1% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao nhưng chỉ giải ngân 44,62%.

Theo ông Dương Bá Đức, Vụ trưởng Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính), một số điểm nghẽn làm chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đã được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ định kỳ hàng tháng. Tuy nhiên, đến nay, nhiều khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.

Đó là những vướng mắc về cơ chế chính sách như thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, đất trồng lúa; thiếu các định mức chi phí đối với các dự án không có cấu phần xây dựng; vướng mắc trong các quy định về quản lý đầu tư công, cơ chế đấu thầu.... Cùng với đó là những vướng mắc về giải phóng mặt bằng, quy hoạch sử dụng đất và nguồn cung ứng nguyên vật liệu; vướng mắc ở các khâu hoàn thiện thủ tục đầu tư, quy trình giải ngân của các dự án ODA...

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ mới đây, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 còn những khó khăn, thách thức tiếp nối từ năm 2023 sang. Trong đó, khó khăn lớn nhất trong năm 2024 là vật liệu thông thường để phục vụ cho thi công các công trình lớn, đặc biệt là các công trình giao thông. Vấn đề này liên quan đến rất nhiều luật khác, đặc biệt là luật về khoáng sản, cấp phép mỏ vật liệu cũng như việc cho phép bán các vật liệu thông thường phục vụ cho các công trình.

Linh hoạt giải pháp

Hiện chỉ còn khoảng 3 tháng để giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 (kết thúc ngày 31/1/2025). Các chuyên gia cho rằng phải quyết liệt nhiều giải pháp để đẩy nhanh giải ngân gần 53% lượng vốn nhằm đạt được mục tiêu giải ngân tối thiểu 95% kế hoạch vốn năm 2024. Đây là nhiệm vụ nhưng cũng là áp lực lớn của các bộ, ngành, địa phương và các chủ đầu tư.

Theo Vụ trưởng Vụ Đầu tư, mục tiêu 95% phải hoàn thành bởi nếu chuyển vốn sang năm 2025 thì lại đẩy áp lực sang năm sau trong khi năm 2025 là năm cuối phải hoàn thành kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 để thực hiện chu kỳ đầu tư công giai đoạn 2026-2030.

Thực tế là từ đầu năm đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã liên tục ban hành nhiều chỉ thị và công điện để đôn đốc việc giải ngân vốn đầu tư công. Ngày 7/11/2024 vừa qua, Thủ tướng tiếp tục ban hành Công điện số 115/CĐ-TTg về việc quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2024.

Về phía Bộ Tài chính, Bộ cũng đã thực hiện công khai hàng tháng số liệu giải ngân của từng dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm giao thông, dự án liên vùng… gửi tới từng bộ, cơ quan trung ương và địa phương để nắm bắt và có giải pháp kịp thời đôn đốc việc triển khai dự án và điều hành kế hoạch vốn của các dự án. Đồng thời chủ động thực hiện các giải pháp điều hành, đáp ứng đủ nhu cầu vốn kế hoạch năm theo tiến độ cho các dự án trong phạm vi dự toán đã được Quốc hội giao.

Kho bạc Nhà nước cũng đã đồng bộ triển khai dịch vụ công trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị sử dụng ngân sách có thể giao dịch 24/7 (kể cả ngày nghỉ/ngày lễ), tại bất cứ địa điểm nào có kết nối internet. Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã trực tiếp làm Tổ trưởng, kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư năm 2024 tại một số địa phương…

Có thể thấy, những chỉ đạo đốc thúc đã liên tục được đưa ra, điều quan trọng là công tác thực hiện của các bộ, ngành và địa phương để đảm bảo đúng tiến độ. Bởi trên thực tế, với tinh thần “vượt nắng, thắng mưa, không thua gió bão”, “làm ngày không đủ, tranh thủ làm đêm”, nhiều công trình trọng điểm đã hoàn thành đúng tiến độ, vượt tiến độ, đơn cử như đường dây 500kV mạch 3 từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên) đã hoàn thành vượt tiến độ sau hơn 6 tháng thi công thần tốc.

Tuy vậy, giải ngân vốn đầu tư công thời gian tới cần giải pháp căn cơ và đột phá từ cơ chế chính sách. Hiện những vướng mắc vượt thẩm quyền đã được Chính phủ trình Quốc hội tại dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi) cũng như dự án "1 luật sửa 4 luật” liên quan đến đầu tư công. Phát biểu tại phiên họp tổ theo chương trình họp Quốc hội cuối tháng 10/2024, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã nhấn mạnh, việc sửa đổi là để tháo gỡ nút thắt về việc lâu nay “có tiền mà không tiêu được”.

Nhưng việc sửa đổi cơ chế sẽ có “độ trễ” nhất định nên các bộ, ngành địa phương cần điều hành linh hoạt, kịp thời, hiệu quả, sát với tình hình thực tiễn nhằm hoàn thành mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công năm 2024.